Dante - TĨNH THỔ - Khúc 31

KHÚC XXXI

Thiên đường mặt đất – sông Lêtê.

“Hỡi người đang ở bên kia sông thiêng”

Lời mà nàng hướng về tôi sắc nhọn

Mặc dù trước cũng đã sắc như gươm.

⁴ Nàng hướng về phía tôi, tiếp tục nói:

“Hãy nói cho em biết, có đúng không

Lời tố cáo cần tiếp lời thú tội”.

⁷ Tôi khổ vì hành hạ từ bên trong

Khiến giọng tôi tắc ngay từ cổ họng

Lời vừa định cất lên, đã vội ngừng.

¹⁰ Một chút ngừng, và nàng lại nói tiếp:

“Chàng hãy nói về những ký ức buồn

Mà nước sông hãy còn chưa xóa hết”.

¹³ Ngượng ngùng và e ngại hơn lúc trước

Tôi buột miệng nói ra một tiếng “vâng”

Nhưng chỉ có thể nghe ra bằng mắt.

¹⁶ Như cánh cung khi bị căng quá mức

Thì cánh cung bị nứt, còn mũi tên

Chỉ chạm đích một cách rất yếu ớt.

¹⁹ Tôi không chịu nổi gánh nặng đau buồn

Còn giọng nói yếu ớt thì im bặt

Chỉ còn nước mắt và tiếng thở than.

²² Nàng nói tiếp: “Trong ham muốn của mình

Em hướng chàng đến yêu thương điều thiện

Ngoài ra không còn gì nữa mà mong.

²⁵ Những hầm hố nào, những xiềng xích nào

Chàng đã gặp, để mất lòng dũng cảm

Khiến chàng từ bỏ hy vọng lên cao?

²⁸ Những quyến rũ nào còn in trên trán

Và những lời hứa hẹn, thú vui nào

Đã khiến chàng phải chạy theo săn đón?”

³¹ Tôi nghe với tiếng thở dài cay đắng

Giọng của tôi đang tìm lại dần dần

Và đôi môi của tôi rất cố gắng.

³⁴ Tôi nói trong tiếng khóc: “Việc bày ra

Với thú vui giả tạo đã lôi kéo

Kể từ ngày nàng vội bước đi xa”.

³⁷ Nàng đáp: “Nếu từ chối hoặc giấu đi

Thì chàng cũng không thể nào lừa dối

Vị phán quan tối thượng vẫn trị vì.

⁴⁰ Nhưng ai thừa nhận tội lỗi của mình

Bằng chính miệng mình thì trước tòa án

Lưỡi gươm trừng phạt sẽ bị mòn hơn.

⁴³ Và để chàng thấy xấu hổ nhiều hơn

Về những lầm lỡ của mình, và để

Những nữ quái không quyến rũ được chàng.

⁴⁶ Chàng hãy lắng nghe lời em để biết

Hình bóng của em đã trở thành tro

Hướng về đâu, hãy theo bàn chân bước.

⁴⁹ Thiên nhiên hay nghệ thuật chẳng mang cho

Chàng niềm vui nào tuyệt vời hơn thế

Như hình bóng em đang ở trong mồ.

⁵² Nếu chàng mất niềm hân hoan lớn nhất

Vì cái chết của em, thì điều gì

Có khả năng hấp dẫn từ cái chết?

⁵⁵ Chàng cần từ những mũi tên đầu tiên

Của cát bụi với một lòng khao khát

Bay theo em, không như cát bụi trần.

⁵⁸ Đừng đặt lên đôi cánh sự áp bức

Bỏ hết đau khổ – như cậu bé con

Hay cô bé – chỉ sống bằng chốc lát.

⁶¹ Con chim non đau khổ một hai lần

Nhưng với con chim đủ lông đủ cánh

Thì sợ gì vằng lưới hoặc cung tên”.

⁶⁴ Như đứa trẻ xấu hổ đứng lặng im

Tôi lắng nghe, đôi mắt nhìn xuống đất

Thấy lỗi lầm, không dám ngẩng mặt lên.

⁶⁷ Tôi vẫn đứng im. “Nếu chàng đau khổ

Khi nghe em nói thì vuốt râu lên

Để khi nhìn em, nỗi buồn sẽ đỡ”.

⁷⁰ Người ta sẽ cần ít nỗ lực hơn

Để đào gốc cây sồi to bị gió

Từ Iácba hay gió bắc làm rung.

⁷³ Hơn là tôi, khi phải ngước cằm lên

Để vuốt râu lên thay vì ngước mắt

Như có nọc độc trong những lời trên.

⁷⁶ Và khi đã ngẩng mặt lên, tôi thấy

Những người mà Chúa tạo ra đầu tiên

Đã không còn tung hoa như mưa nữa.

⁷⁹ Dù bối rối, tôi vẫn nhìn thấy được

Bêatờrítsê đang đưa mắt nhìn

Sang con vật bao gồm hai trong một.

⁸² Dù vấn khăn và từ bên kia sông

Nàng đã vượt lên chính mình thuở trước

Và hơn tất cả những ai cùng nàng.

⁸⁵ Cái gai của sự hối hận châm chích

Đang biến tất cả những gì tôi yêu

Trở thành những gì mà tôi thấy ghét.

⁸⁸ Nỗi ân hận đã vò xé cõi lòng

Tôi ngã xuống, và điều gì đã xảy

Nàng biết rõ, vì nàng là nguyên nhân.

⁹¹ Khi sức lực đang trở lại dần dà

Tôi nhìn thấy người vòng hoa đã kết

Nói với tôi: “Chàng hãy bám vào ta!”

⁹⁴ Nàng thả tôi xuống sông, nước tận cổ

Nàng lướt đi, kéo theo tôi đằng sau

Rất lẹ làng, như một con thuyền nhỏ.

⁹⁷ Khi đã đến gần bến bờ hạnh phúc

Có tiếng nói: “Hãy vẩy nước cho con”

Chỉ nhớ thế mà không ghi lại được.

¹⁰⁰ Hai bàn tay của cô nương xinh đẹp

Nhúng tôi xuống nước cho ngập cả đầu

Khiến tôi phải uống vài ba ngụm nước.

¹⁰³ Sau đó kéo ra, cô nương đặt tôi

Vào màn múa của bốn cô gái đẹp

Mỗi người đều lấy tay che cho tôi.

¹⁰⁶ “Đây, chúng tôi là sao, là tiên nữ

Trước khi Bêatờrítsê giáng trần

Chúng tôi được lệnh đến đây hầu hạ.

¹⁰⁹ Chúng tôi sẽ dẫn chàng đến trước nàng

Hãy nhìn đôi mắt giữa ba người ấy

Hướng đến chàng một ánh nhìn sắc hơn”.

¹¹² Các tiên nữ nói như vậy và hát

Rồi dẫn tôi đến Sư tử - chim ưng

Nơi Bêatờrítsê và chúng tôi đối mặt.

¹¹⁵ Họ bảo tôi: “Đừng dè xẻn mắt nhìn

Chúng tôi để chàng trước đôi mắt ngọc

Xưa tình đã bắn mũi tên vào chàng”.

¹¹⁸ Cả ngàn ham muốn như lửa nóng bừng

Dán mắt tôi vào mắt ai rực sáng

Đang chăm chú nhìn Sư tử - chim ưng.

¹²¹ Như mặt trời chiếu trong chiếc gương soi

Trong mắt kia con vật hai trong một

Khi có hình này, khi có dạng kia.

¹²⁴ Hỡi độc giả, tôi kinh ngạc vô cùng

Khi thấy một vật không hề thay đổi

Trong mắt kia lại biến hóa không ngừng.

¹²⁷ Trong khi hồn tôi sung sướng, ngạc nhiên

Không thể nào no bởi món ăn đó

Ngược lại, càng ăn càng thấy đói hơn.

¹³⁰ Thì có ba tiên nữ khác tới gần

Sắc đẹp họ ở bậc cao cấp nhất

Họ múa theo bài hát của thiên thần.

¹³³ “Hỡi Bêatờrítsê, đôi mắt thánh thần

Hãy quay lại nhìn bạn tình chung thủy

Để đến đây, vượt bao núi bao sông.

¹³⁶ Chúng tôi xin nàng làm ơn mở miệng

Để chàng thấy được sắc đẹp thứ hai

Mà lúc này nàng vẫn còn giấu giếm”.

¹³⁹ Ôi ánh sáng của vĩnh hằng sống động

Khiến ai tái nhợt bên mạch nước nguồn

Trong bóng tối của Thi đàn được nếm.

¹⁴² Xin ý nghĩ và lời được tự do

Để thể hiện vẻ của nàng hiển hiện

Mà trời đã ban cho sự hài hòa

¹⁴⁵ Khi nàng ở giữa không gian ngời sáng.

KHÚC XXXI

11. Những ký ức buồn - những lầm lẫn của Dante.

12. Nước sông hãy còn chưa xóa hết - nước sông Letè.

72. Gió từ Iácba - nghĩa là ở châu Phi, nơi vua Iarba trị vì (E., IV, 196).

77. Những người mà Chúa tạo ra đầu tiên - tức những thiên thần.

81. Con vật bao gồm hai trong một - tức Sư tử-chim ưng.

83. Nàng đã vượt lên chính mình thuở trước - Dante cho rằng Beatrice còn đẹp hơn ngày trước.

93. Người vòng hoa đã kết - đây là Matelda.

98. Hãy vẩy nước cho con - câu này trong nguyên bản: “Asperges me” bằng tiếng Latinh. Đây là phần đầu câu 9 của Thánh Vịnh 51, bản tiếng Việt dịch là: “Xin dùng cành hương thảo rảy nước thánh tẩy con”.

102. Tôi phải uống vài ba ngụm nước - uống nước Letè để cho quên đi những gì lầm lỗi.

104. Vào màn múa của bốn cô gái đẹp - X, TT, XXIX, 130-132.

106. Chúng tôi là sao, là tiên nữ - X, TT., I, 23-27.

123. Khi có hình này, khi có dạng kia - nghĩa là trong mắt của Beatrice con vật hai trong một khi thì như sư tử (con người), khi thì như chim ưng (thánh thần).

137-138. Để chàng thấy được sắc đẹp thứ hai - tức là miệng Beatrice. Sắc đẹp thứ nhất là đôi mắt thì Dante đã thấy (các câu 115-123).

Dante - TĨNH THỔ - Khúc 30

KHÚC XXX

Thiên đường mặt đất – Bêatờrítsê xuất hiện.

Bảy tinh tú của tầng trời đầu tiên

Chẳng bao giờ mọc, không bao giờ lặn

Ngoài sương mù tội lỗi, chẳng còn sương.

⁴ Chúng chỉ cho tất cả về bổn phận

Như những ngôi sao tầng dưới chỉ đường

Cho người đang lái con tàu cập bến

⁷ Rồi dừng lại. Những cụ già được chọn

Đi cạnh bên xe Sư tử - chim ưng

Hướng vào cỗ xe vô cùng sung sướng.

¹⁰ Một người hình như được trời phái đến

Hát: “Đi đi, cô dâu từ đất Li băng”

Và hát theo là cả dàn hợp xướng.

¹³ Giống như những người được nghe xướng tên

Liền đội mồ đứng lên rất đột ngột

Thành những thân xác đứng nghe lời khen.

¹⁶ Trăm giáo sĩ và sứ giả cũng vậy

Họ đại diện cho sự sống đời đời

Theo tiếng gọi của cụ già vĩ đại.

¹⁹ Họ tung hoa xung quanh và lên trời

Rồi hô vang: “Hoan hô người đã đến”

“Hãy tung lên đi những nắm huệ đầy”.

²² Thỉnh thoảng tôi thấy vào buổi bình minh

Bầu trời phía đông rực hồng tất cả

Nhưng những phía khác vẫn giữ màu xanh.

²⁵ Mặt trời hiện ra nhưng chưa lên cao

Bị sương mù che nên còn êm dịu

Khiến mắt người ta có thể nhìn lâu.

²⁸ Cũng như vậy, trong đám mây nhẹ nhàng

Do thiên thần tung lên bằng đôi cánh

Sau đó giảm cả bên ngoài, bên trong.

³¹ Bỗng hiện ra một cô nương áo xanh

Đầu đội vòng nguyệt quế trên voan trắng

Và mặc chiếc váy có màu lửa hồng.

³⁴ Tâm thần tôi từ lâu vẫn bình thản

Nhưng chỉ vì sự xuất hiện của nàng

Bỗng trở nên run rẩy và bấn loạn.

³⁷ Mắt tôi chưa kịp nhận ra cho rõ

Nhưng nhờ sức mạnh bí ẩn từ nàng

Khiến tôi cảm nhận tình yêu ngày đó.

⁴⁰ Lập tức mắt tôi bị tác động bởi

Thần lực từng xuyên thủng trái tim tôi

Trước khi tôi thoát khỏi thời niên thiếu.

⁴³ Tôi quay sang bên trái và chờ đợi

Như đứa bé đi tìm mẹ của mình

Khi có điều buồn bã hãy sợ hãi.

⁴⁶ Tôi nói với Viếcghiliô: “Giọt máu nào

Trong người con cũng đều run khôn tả

Con nhận ra ngọn lửa tự ngày xưa”.

⁴⁹ Nhưng Viếcghiliô đã bỏ đi rồi

Viếcghiliô, người cha, người hướng dẫn

Câu biệt ly chưa kịp nói với Người.

⁵² Điều kỳ diệu từ vườn cấm Eva

Đã được sương rửa sạch, không ngăn nổi

Dòng nước mắt tôi lại rót đầm đìa.

⁵⁵ “Đantê ơi, Viếcghiliô đi rồi

Đừng khóc nữa, đừng tuôn dòng nước mắt

Đang cần cho những thử thách sau này”.

⁵⁸ Như người thuyền trưởng, khi đứng phía sau

Khi phía trước, nói những lời cổ vũ

Với các thủy thủ chèo lái con tàu.

⁶¹ Vì thấy cần thiết, tôi ghi lại đây

Khi nghe gọi tên tôi, tôi quay lại

Và thấy ở bên thành trái của xe

⁶⁴ Một cô nương xuất hiện trong lễ hội

Của những thiên thần, đầu trùm khăn che

Và nhìn tôi từ bên kia bờ suối.

⁶⁷ Tấm khăn voan đã rơi khỏi đầu nàng

Nhưng bao quanh vẫn còn vòng nguyệt quế

Nên nhìn thấy mặt vẫn rất khó khăn.

⁷⁰ Với một vẻ kiêu kỳ, rất quí tộc

Như một người đang diễn thuyết, nàng dành

Cho phần cuối những lời nóng bỏng nhất.

⁷³ “Chàng nhìn đây, em là Bêatờrítsê

Nơi đây chỉ dành cho người hằng phúc

Vì sao chàng dám đến núi non này?”

⁷⁶ Tôi đưa mắt nhìn dòng nước trong veo

Nhìn thấy bóng mình thì tôi im lặng

Nhìn bãi cỏ, thấy xấu hổ trong đầu.

⁷⁹ Như người mẹ nghiêm khắc với đứa con

Nàng đối với tôi dường như giận dữ

Tình cay đắng, tình nghiệt ngã vô cùng.

⁸² Nàng im lặng, thiên thần cất tiếng hát

“Lạy Chúa, chúng con tin tưởng ở Người”

Và kết thúc ở câu “chân con bước”.

⁸⁵ Như tuyết đóng băng trên cây sồi xanh

Dưới làn gió Xlavông giá buốt

Dãy núi xuyên nước Ý đóng trong băng.

⁸⁸ Rồi tan ra và chảy xuống thân mình

Dễ gì đất khô ở nơi bóng chết

Như ngọn nến dưới ngọn lửa chảy tràn.

⁹¹ Tôi cũng vậy, không khóc, chẳng thở than

Từ trước khi vang lên những lời hát

Theo sự hòa âm của bóng vĩnh hằng.

⁹⁴ Nhưng tôi hiểu ra được sự đồng tình

Trong lòng trắc ẩn, khi nghe họ nói:

“Sao cô nương nỡ nghiệt ngã với chàng!”

⁹⁷ Cái tảng băng quanh tim tôi bao bọc

Bỗng biến thành nước, thành tiếng thở dài

Nỗi lo âu biểu hiện bằng ánh mắt.

¹⁰⁰ Còn nàng vẫn đứng ở phía bên kia

Của bánh xe, nghe những lời vừa nói

Nàng bắt đầu trả lời họ như vầy:

¹⁰³ “Các ngươi tỉnh trong ánh sáng vĩnh hằng

Đêm hay giấc ngủ không che dấu được

Những bước đi không mỏi mệt nghìn năm.

¹⁰⁶ Câu trả lời của ta cho cái người

Ở đằng kia đang khổ đau than khóc

Nỗi đau khổ xứng với tội lỗi thôi.

¹⁰⁹ Không chỉ sức mạnh bánh xe quyền hành

Làm hạt giống gieo thì cho trái ngọt

Khi đi theo những ngôi sao dẫn đường.

¹¹² Mà hào phóng của ân huệ thiêng liêng

Do đám mây mang nước từ trên ấy

Nơi mà mắt ta không đạt đến tầm.

¹¹⁵ Chàng đã từng là một người như thế

Trong cuộc đời mới hội tụ tài năng

Theo thời gian càng trở nên giàu có.

¹¹⁸ Nhưng hạt giống xấu không cho trái ngọt

Đất đai càng kỳ diệu càng hoang vu

Khi càng được bồi đắp nhiều sinh lực.

¹²¹ Từng một thời, cho chàng, ta đã giúp

Bằng dung nhan, bằng ánh mắt trẻ trung

Dẫn dắt chàng trên con đường chính trực.

¹²⁴ Nhưng khi ta sắp đến vòng thứ hai

Của tuổi tác, cuộc đời ta từ giã

Chàng vội vàng đến với kẻ khác ngay.

¹²⁷ Khi rời thể xác lên cõi tinh thần

Thì nhan sắc, đức hạnh càng nảy nở

Nhưng với chàng, ta càng kém thân thương.

¹³⁰ Và bước chân của chàng luôn hướng đến

Con đường lầm lỗi, hạnh phúc dối lừa

Mà hứa hẹn – chỉ những lời trống rỗng.

¹³³ Lời ta gọi trong mơ đều vô ích

Và ngoài đời cũng không chút mảy may

Chàng chẳng quan tâm, dù là một chút.

¹³⁶ Tai họa của chàng vô phương cứu chữa

Để cứu rỗi, ta đã làm cho chàng

Thấy những kẻ – cái chết là muôn thuở.

¹³⁹ Ta đã tới nơi linh hồn tù đày

Vừa khóc lóc vừa tỏ lời cầu khẩn

Với linh hồn đã dẫn chàng lên đây.

¹⁴² Có thể phá vỡ luật lệ của Chúa

Nếu qua Lêtê và nếu đồ ăn

Được nếm mà không góp tiền tham dự

¹⁴⁵ Sự hối hận bằng việc nước mắt tuôn”.


CHÚ THÍCH

Chữ viết tắt:

 X. – xem

ĐN., – Địa ngục
TT., – Tĩnh thổ
TĐ., – Thiên đường
E., – Eneide (tác phẩm của Virgilio)
M., – Metamorphoses (tác phẩm của Ovidio)

Riêng Kinh Thánh là tác phẩm được Dante sử dụng nhiều điển tích nhất và có tần số xuất hiện nhiều nhất trong phần chú thích nhưng rất tiếc không thể viết tắt được cho 66 cuốn của Kinh Thánh vì các bản Kinh Thánh tiếng Việt mỗi bản phiên âm một kiểu nên chúng tôi đề tên đầy đủ của cuốn đó (xem phần ví dụ).
Ngoài ra, một số tác giả được Dante sử dụng chỉ vài ba lần thì chúng tôi ghi cả tên tác giả và tác phẩm ở phần chú thích mở ngoặc.

Một số ví dụ:
(X, TĐ, XXII, 139-140) – Xem Thiên đường, Khúc XXII, câu 139-140.
(Ét Ra, I, 9-11) – Xem quyển Ét Ra (Cựu ước), chương I, câu 9-11.
(Giăng, XX, 3-5) – Xem quyển Giăng (Tân ước), chương XX, câu 3-5.
(M., VII, 100-143) – Xem Metamorphoses, quyển VII, câu 100-143.
(E., VI, 679-694) – Xem Eneide, quyển VI, câu 679-694.
Lucano, “Pharsalia”

Stazio, “Tebaide”

KHÚC XXX

1-7. Đoạn này ý nói rằng: “Bảy vì tinh tú của tầng trời đầu tiên, chỉ bị mờ vì sương mù tội lỗi, đang chỉ cho các thành viên của đám rước rằng họ cần làm một việc giống như những ngôi sao tầng dưới (chòm sao Tiểu Hùng) đang chỉ đường cho những người lái tàu cập bến rồi dừng lại”.

11. Đi đi, cô dâu từ đất Li băng - câu này trong nguyên bản: “Veni, sponsti, de Libano” bằng tiếng Latinh. Đây là câu lấy ý từ Nhã Ca (hoặc Diễm ca) của Solomon “Này người yêu anh sắp cưới, hãy cùng anh rời khỏi núi Li-băng” (Diễm ca, IV, 8). Trong hội họa, Sponsa de Libano (The Bride of Lebanon) là một bức tranh nổi tiếng của họa sĩ Edward Burne-Jones (1833-1898).

20. Hoan hô người đã đến - câu này trong nguyên bản: “Benedictus qui venis” bằng tiếng Latinh.

21. Hãy tung lên đi những nắm huệ đầy - câu này trong nguyên bản: “Manibus о date lilia plenis” bằng tiếng Latinh. Đây là câu trong tác phẩm Eneida của Virgilio (E., VI, 883).

31. Bỗng hiện ra một cô nương áo xanh - Beatrice, tình yêu của Dante thuở thiếu thời, nàng thơ của hai tác phẩm “Cuộc đời mới” và “Thần khúc”.

83-84. Lạy Chúa, chúng con tin tưởng ở Người - câu này trong nguyên bản: “In te, Domine, speravi” bằng tiếng Latinh, câu đầu của Thánh Vịnh 71. “Pedes meos” - chân con bước.

116. Trong cuộc đời mới hội tụ tài năng - nghĩa là trước đây Dante đã viết tác phẩm “Cuộc đời mới” ca ngợi Beatrice.

124. Nhưng khi ta sắp đến vòng thứ hai - tức là hai mươi lăm năm từ khi ra đời, nhưng Beatrice qua đời năm lên 24 tuổi.

126. Chàng vội vàng đến với kẻ khác ngay - nghĩa là không chung thủy với Beatrice, như một phụ nữ, cũng như với trí tuệ của trời mà chàng đang đi tìm câu trả lời cho những vấn đề của mình trong trí tuệ của con người.

133. Lời ta gọi trong mơ - tức là những giấc mơ mà Dante thấy sau khi Beatrice qua đời và kể lại rất tỉ mỉ trong “Cuộc đời mới”.

Dante - TĨNH THỔ - Khúc 29

KHÚC XXIX

Thiên dường mặt đất – Đám rước thần bí.

Nữ thần hát vang như một phụ nữ

Rất đam mê, sau khi kết thúc lời:

“Phúc cho kẻ lỗi lầm được tha thứ!”.

⁴ Như những nữ thần rảo bước nhẹ nhàng

Dưới bóng cây rừng, người thì thích thú

Ra mặt trời, kẻ ở lại bóng râm.

⁷ Nàng bước đi theo hướng ngược bờ sông

Nàng men theo bờ, và tôi cũng thế

Bước từng bước ngắn để đi theo nàng.

¹⁰ Khi chúng tôi đi chưa được trăm bước

Đến một nơi dòng sông uốn rất cong

Tôi thấy mình về hướng mặt trời mọc.

¹³ Theo hướng đó, khi đi còn chưa xa

Nàng liền quay về phía tôi và nói:

“Người anh em, hãy nhìn và hãy nghe”.

¹⁶ Tôi thấy luồng ánh sáng rất đột ngột

Xuyên qua khu rừng rậm rồi sáng bừng

Làm tôi tưởng đó là một ánh chớp.

¹⁹ Nhưng tia chớp thì vội vàng hết ngay

Còn ánh sáng này kéo dài và sáng

Khiến tôi tự hỏi: “cái gì thế này?”

²² Rồi một giai điệu dịu dàng tuôn ra

Giữa không trung sáng, và tôi nghiêm khắc

Phê phán sự táo bạo của Eva.

²⁵ Bởi trời và đất đều thích vâng lời

Người đàn bà, một mình, vừa được tạo

Mà đã không chịu ẩn sau mạng che.

²⁸ Giá như nàng đã từng ngoan ngoãn hơn

Thì tôi đã hưởng niềm vui khôn tả

Đã sớm hơn và thời gian dài hơn.

³¹ Tôi đi cùng những hiểu biết đầu tiên

Của niềm vui vĩnh hằng, còn phải đợi

Nhưng khát khao được hạnh phúc nhiều hơn.

³⁴ Trước chúng tôi, không khí dưới lá xanh

Có vẻ như biến thành màu lửa cháy

Âm thanh ngọt ngào như giọng hát êm.

³⁷ Các nữ thần thiêng liêng, vì các người

Mà tôi thức đêm, chịu đói, chịu rét

Thì bây giờ cần phải thưởng cho tôi.

⁴⁰ Êlicôna cần tiếp nước cho tôi

Urani giúp với đội hợp xướng

Để tôi viết những câu thơ tuyệt vời.

⁴³ Phía xa xa có bảy cây bằng vàng

Mà có thể tôi lầm, do ảo giác

Và khoảng cách từ các vật đó ngăn.

⁴⁶ Nhưng một khi tôi đã đến khá gần

Thì thấy cũng không có gì sai lệch

Vì khoảng cách không còn lừa giác quan.

⁴⁹ Và tính năng nuôi dưỡng lý trí ta

Tôi biết được có những cây đèn nến

Tôi nghe vang tiếng hát “Osanna”.

⁵² Từ những vật đẹp đẽ đó chiếu sáng

Sáng hơn trăng tròn trong đêm đẹp trời

Hoặc lúc nửa đêm vào tuần trăng sáng.

⁵⁵ Tôi quay sang Viếcghiliô đầy cảm phục

Người đáp lại tôi bằng một cái nhìn

Cũng giống tôi, không kém phần kinh ngạc.

⁵⁸ Về những vật lạ tôi hướng ánh nhìn

Tất cả tiến về phía tôi, chậm chạp

Cô dâu mới cũng đi còn nhanh hơn.

⁶¹ Một nữ thần trách tôi: “Tại sao chỉ

Quan tâm đến ánh sáng những ngọn đèn

Mà không nhìn xem cái gì sau đó?”

⁶⁴ Bây giờ tôi nhìn thấy có những người

Như theo người chỉ huy và mặc trắng

Màu trắng này không hề có trên đời.

⁶⁷ Phía bên trái tôi nước sông long lanh

Trả về cho tôi nửa người bên trái

Tôi nhìn vào đó như một tấm gương.

⁷⁰ Khi tôi đến nơi không cách xa họ

Chỉ con sông ngăn tôi với đoàn người

Thì tôi dừng lại để nhìn cho rõ.

⁷³ Tôi nhìn thấy đi lên, những ngọn lửa

Để lại phía sau không khí tô màu

Tựa như cành cọ trong tay họa sĩ.

⁷⁶ Có bảy dải, tôi có thể nhận ra

Được tô điểm bằng đủ mọi màu sắc

Như cầu vồng, như thắt lưng Đêlia.

⁷⁹ Những lá cờ ấy vượt quá tầm nhìn

Độ dài của chúng, theo tôi phán đoán

Chúng cách nhau ước độ mười bước chân.

⁸² Dưới bầu trời đẹp đẽ xiết nhường bao

Hai mươi bốn cụ già, mười hai cặp

Họ đội vòng hoa huệ trắng trên đầu.

⁸⁵ Đi và hát: “Cầu cho nàng phước lành

Người con gái Ađam luôn tỏa sáng

Và cầu cho sắc đẹp sẽ vĩnh hằng!”

⁸⁸ Khi bờ bên kia, đối diện với tôi

Không còn bị đoàn người kia giẫm đạp

Thì cỏ hoa liền trở lại xanh tươi.

⁹¹ Giống như tinh cầu nối tiếp tinh cầu

Bốn trưởng lão – bốn con vật tiến đến

Tất cả đội vòng lá xanh trên đầu.

⁹⁴ Mỗi con vật có sáu cánh đầy lông

Lông cánh này có đầy những con mắt

Giống như mắt Ácgô, nếu ông còn.

⁹⁷ Hỡi bạn đọc, tôi sẽ không phí thơ

Để mà mô tả hình thù của chúng

Còn nhiều nơi khác, không thể xa hoa.

¹⁰⁰ Hãy đọc Êxêchiên, ông đã tả rồi

Những con vật đến đây từ phương bắc

Cùng với gió, cùng với lửa và mây.

¹⁰³ Trong tác phẩm của ông, chúng giống nhau

Ở vẻ ngoài, chỉ có một điều khác

Mà tôi và Giăng đã nói khác nhau.

¹⁰⁶ Giữa bốn con vật là xe hai bánh

Đó là cỗ xe chiến thắng, tiến lên

Do một Sư tử - chim ưng kéo chúng.

¹⁰⁹ Con Sư tử - chim ưng vươn đôi cánh

Bay lên trời, ở giữa ba lá cờ

Mà khi bay, không cờ nào bị hỏng.

¹¹² Tôi đưa mắt nhìn lên trên cao đó

Thấy phần chim ưng của nó màu vàng

Các phần khác có màu trắng và đỏ.

¹¹⁵ Cho Augútxtô La Mã không cung phụng

Cỗ xe như thế, và xe mặt trời

Của Xipiô, nếu đem so cũng kém.

¹¹⁸ Cỗ xe mặt trời chệch hướng, cháy lên

Khi đó quả đất cầu xin thành kính

Giôvê đưa ra một luật công bằng.

¹²¹ Quanh bánh xe bên phải đang nhảy múa

Ba phu nhân, một người màu đỏ tươi

Khó phân biệt người này trong đám lửa.

¹²⁴ Người thứ hai có xương và thịt da

Có vẻ như làm bằng ngọc lục bảo

Người thứ ba trông như tuyết mới sa.

¹²⁷ Khi thì nàng mặc áo trắng điều khiển

Khi thì áo đỏ bằng giọng hát hay

Mà diều chỉnh nhịp đi nhanh hay chậm.

¹³⁰ Quanh bánh xe bên trái, bốn nàng khác

Mặc áo quần màu tím đang nhảy vui

Theo nhịp của nàng có ba con mắt.

¹³³ Sau hai nhóm mà tôi vừa kể chuyện

Có hai ông già ăn bận khác nhau

Nhưng cùng dáng vẻ rắn rỏi, đáng kính.

¹³⁶ Người thứ nhất có vẻ như thân thiết

Với Ipôcờrát, được thiên nhiên tạo ra

Cho những kẻ mà Người yêu quí nhất.

¹³⁹ Người kia thể hiện một vẻ ngược lại

Ông mang một thanh gươm sắc sáng choang

Làm cho tôi sợ từ bên này suối.

¹⁴² Bốn ông già sau họ, vẻ khiêm nhường

Và sau cùng, một ông già cô độc

Như buồn ngủ, nhưng vẻ mặt tinh ranh.

¹⁴⁵ Cả bảy người này, so với toán đầu

Đều giống nhau, chỉ một điều khác biệt

Không phải vòng huệ trắng quấn trên đầu.

¹⁴⁸ Mà họ mang hoa hồng, hoa đỏ khác

Nhìn từ xa, người ta dám thề rằng

Phía trên lông mày, đầu họ cháy rực.

¹⁵¹ Khi tôi và cỗ xe đã ngang hàng

Sấm rền vang, các nhân vật đáng kính

Dường như bị cấm, không được tiến lên

¹⁵⁴ Sau những ngọn cờ đầu tiên, họ đứng.

KHÚC XXIX

3. Phúc cho kẻ lỗi lầm được tha thứ - câu này trong nguyên bản: “Beati, auorum tecta sunt peccata” bằng tiếng Latinh. Đây là câu mở đầu của Thánh Vịnh 32 trong Cựu Ước và là câu 7, chương 4 của Thư Rôma trong Tân Ước.

28-30. Giá như nàng đã từng ngoan ngoãn hơn - Giá như Eva đã không ăn trái cấm thì loài người đã được ở trên Thiên đường mặt đất và Dante từ lúc sinh ra cho đến lúc chết đã được hưởng cái hạnh phúc mà chỉ lúc này đây mới được biết.

37. Các nữ thần thiêng liêng - các nàng thơ.

40. Êlicôna cần tiếp nước cho tôi - Elicona (Helicon), ngọn núi ở Hy Lạp có hai dòng nước nguồn Hipporene và Aganippe gợi cảm hứng cho các nhà thơ. Đây cũng là nơi có dòng suối mà Narcissus tự ngắm và yêu mình làm cho không ít cô gái tự tử.

41. Urani giúp với đội hợp xướng - nghĩa là với tất cả các nàng thơ khác. Uranie - nữ thần của thiên văn học. Dante gọi tên nàng vì kiến thức thiên văn học đặc biệt quan trọng.

43-154. Phía xa xa có bảy cây bằng vàng - từ đây cho đến hết khúc này là sự mô tả đám rước của nhà thờ. Bảy cây bằng vàng mà lúc này Dante cảm thấy khi đang ở xa này là bảy ngọn nến hoặc bảy ngọn đuốc được mô tả trong Sách Khải Huyền là “Bảy ngọn đuốc, tức là bảy thần khí của Thiên Chúa cháy sáng trước ngai” (Khải Huyền, IV, 5).

78. Thắt lưng Đêlia - tức Diana, thắt lưng của nàng là quầng sáng của Mặt trăng.

83. Hai mươi bốn cụ già, mười hai cặp - tượng trưng cho hai mươi bốn quyển trong Kinh Cựu Ước.

92. Bốn con vật - bốn quyển Kinh Phúc Âm.

96. Như mắt Ácgô - Argo là một vị chăn chiên có con mắt nhìn thấu quá khứ, hiện tại, tương lai.

100-105. Hãy đọc Êxêchiên - Ezechiel mà trong các bản Kinh Thánh tiếng Việt phiên âm là Êdêkien hoặc Êzêkiel (Cựu Ước) và Khải Huyền của Giăng (Tân Ước) đều mô tả về những con vật này. Trong Êzêkiel chúng có bốn cánh còn trong Khải Huyền chúng có sáu cánh mà Dante nói đến ở câu 104-105.

107. Cỗ xe chiến thắng - tượng trưng cho nhà thờ Thiên Chúa giáo.

108. Do một sư tử - chim ưng kéo - đây là con vật nửa thú, nửa chim chỉ Giêsu nửa người nửa thánh thần.

117. Xe mặt trời của Xipiô - tức Scipio Africanus (235-183 tr. CN), vị tướng La Mã, người chiến thắng trong trận Hannibal nổi tiếng.

122-129. Ba phu nhân... - tượng trưng cho ba phẩm hạnh vì Chúa: màu đỏ - Tình yêu, màu lam của ngọc lục bảo - Hy vọng, màu trắng - Đức tin.

130-132. Bốn nàng khác - tượng trưng cho bốn đức tính: Khôn ngoan, Công bằng, Dũng cảm và Ôn hòa (X, TT., I, 23-27). Trong số này thì Khôn ngoan có ba con mắt nhìn thấu cả quá khứ, hiện tại và tương lai.

134-141. Hai ông già - một chỉ Thánh Luca, theo truyền thuyết cũng là một thầy thuốc nên ăn mặc như Ippocrate. Người thứ hai chỉ Thánh Paolo, mà sự tượng trưng là một thanh gươm.

142. Bốn ông già vẻ khiêm nhường - Pietro, Giovani, Giacomo và Giuda, tượng trưng cho loại thư trong Tân Ước.

143. Và sau cùng, một ông già cô độc - đây là sách Khải Huyền của Giăng trong Tân Ước.