Dante - TĨNH THỔ - Khúc 30

KHÚC XXX

Thiên đường mặt đất – Bêatờrítsê xuất hiện.

Bảy tinh tú của tầng trời đầu tiên

Chẳng bao giờ mọc, không bao giờ lặn

Ngoài sương mù tội lỗi, chẳng còn sương.

⁴ Chúng chỉ cho tất cả về bổn phận

Như những ngôi sao tầng dưới chỉ đường

Cho người đang lái con tàu cập bến

⁷ Rồi dừng lại. Những cụ già được chọn

Đi cạnh bên xe Sư tử - chim ưng

Hướng vào cỗ xe vô cùng sung sướng.

¹⁰ Một người hình như được trời phái đến

Hát: “Đi đi, cô dâu từ đất Li băng”

Và hát theo là cả dàn hợp xướng.

¹³ Giống như những người được nghe xướng tên

Liền đội mồ đứng lên rất đột ngột

Thành những thân xác đứng nghe lời khen.

¹⁶ Trăm giáo sĩ và sứ giả cũng vậy

Họ đại diện cho sự sống đời đời

Theo tiếng gọi của cụ già vĩ đại.

¹⁹ Họ tung hoa xung quanh và lên trời

Rồi hô vang: “Hoan hô người đã đến”

“Hãy tung lên đi những nắm huệ đầy”.

²² Thỉnh thoảng tôi thấy vào buổi bình minh

Bầu trời phía đông rực hồng tất cả

Nhưng những phía khác vẫn giữ màu xanh.

²⁵ Mặt trời hiện ra nhưng chưa lên cao

Bị sương mù che nên còn êm dịu

Khiến mắt người ta có thể nhìn lâu.

²⁸ Cũng như vậy, trong đám mây nhẹ nhàng

Do thiên thần tung lên bằng đôi cánh

Sau đó giảm cả bên ngoài, bên trong.

³¹ Bỗng hiện ra một cô nương áo xanh

Đầu đội vòng nguyệt quế trên voan trắng

Và mặc chiếc váy có màu lửa hồng.

³⁴ Tâm thần tôi từ lâu vẫn bình thản

Nhưng chỉ vì sự xuất hiện của nàng

Bỗng trở nên run rẩy và bấn loạn.

³⁷ Mắt tôi chưa kịp nhận ra cho rõ

Nhưng nhờ sức mạnh bí ẩn từ nàng

Khiến tôi cảm nhận tình yêu ngày đó.

⁴⁰ Lập tức mắt tôi bị tác động bởi

Thần lực từng xuyên thủng trái tim tôi

Trước khi tôi thoát khỏi thời niên thiếu.

⁴³ Tôi quay sang bên trái và chờ đợi

Như đứa bé đi tìm mẹ của mình

Khi có điều buồn bã hãy sợ hãi.

⁴⁶ Tôi nói với Viếcghiliô: “Giọt máu nào

Trong người con cũng đều run khôn tả

Con nhận ra ngọn lửa tự ngày xưa”.

⁴⁹ Nhưng Viếcghiliô đã bỏ đi rồi

Viếcghiliô, người cha, người hướng dẫn

Câu biệt ly chưa kịp nói với Người.

⁵² Điều kỳ diệu từ vườn cấm Eva

Đã được sương rửa sạch, không ngăn nổi

Dòng nước mắt tôi lại rót đầm đìa.

⁵⁵ “Đantê ơi, Viếcghiliô đi rồi

Đừng khóc nữa, đừng tuôn dòng nước mắt

Đang cần cho những thử thách sau này”.

⁵⁸ Như người thuyền trưởng, khi đứng phía sau

Khi phía trước, nói những lời cổ vũ

Với các thủy thủ chèo lái con tàu.

⁶¹ Vì thấy cần thiết, tôi ghi lại đây

Khi nghe gọi tên tôi, tôi quay lại

Và thấy ở bên thành trái của xe

⁶⁴ Một cô nương xuất hiện trong lễ hội

Của những thiên thần, đầu trùm khăn che

Và nhìn tôi từ bên kia bờ suối.

⁶⁷ Tấm khăn voan đã rơi khỏi đầu nàng

Nhưng bao quanh vẫn còn vòng nguyệt quế

Nên nhìn thấy mặt vẫn rất khó khăn.

⁷⁰ Với một vẻ kiêu kỳ, rất quí tộc

Như một người đang diễn thuyết, nàng dành

Cho phần cuối những lời nóng bỏng nhất.

⁷³ “Chàng nhìn đây, em là Bêatờrítsê

Nơi đây chỉ dành cho người hằng phúc

Vì sao chàng dám đến núi non này?”

⁷⁶ Tôi đưa mắt nhìn dòng nước trong veo

Nhìn thấy bóng mình thì tôi im lặng

Nhìn bãi cỏ, thấy xấu hổ trong đầu.

⁷⁹ Như người mẹ nghiêm khắc với đứa con

Nàng đối với tôi dường như giận dữ

Tình cay đắng, tình nghiệt ngã vô cùng.

⁸² Nàng im lặng, thiên thần cất tiếng hát

“Lạy Chúa, chúng con tin tưởng ở Người”

Và kết thúc ở câu “chân con bước”.

⁸⁵ Như tuyết đóng băng trên cây sồi xanh

Dưới làn gió Xlavông giá buốt

Dãy núi xuyên nước Ý đóng trong băng.

⁸⁸ Rồi tan ra và chảy xuống thân mình

Dễ gì đất khô ở nơi bóng chết

Như ngọn nến dưới ngọn lửa chảy tràn.

⁹¹ Tôi cũng vậy, không khóc, chẳng thở than

Từ trước khi vang lên những lời hát

Theo sự hòa âm của bóng vĩnh hằng.

⁹⁴ Nhưng tôi hiểu ra được sự đồng tình

Trong lòng trắc ẩn, khi nghe họ nói:

“Sao cô nương nỡ nghiệt ngã với chàng!”

⁹⁷ Cái tảng băng quanh tim tôi bao bọc

Bỗng biến thành nước, thành tiếng thở dài

Nỗi lo âu biểu hiện bằng ánh mắt.

¹⁰⁰ Còn nàng vẫn đứng ở phía bên kia

Của bánh xe, nghe những lời vừa nói

Nàng bắt đầu trả lời họ như vầy:

¹⁰³ “Các ngươi tỉnh trong ánh sáng vĩnh hằng

Đêm hay giấc ngủ không che dấu được

Những bước đi không mỏi mệt nghìn năm.

¹⁰⁶ Câu trả lời của ta cho cái người

Ở đằng kia đang khổ đau than khóc

Nỗi đau khổ xứng với tội lỗi thôi.

¹⁰⁹ Không chỉ sức mạnh bánh xe quyền hành

Làm hạt giống gieo thì cho trái ngọt

Khi đi theo những ngôi sao dẫn đường.

¹¹² Mà hào phóng của ân huệ thiêng liêng

Do đám mây mang nước từ trên ấy

Nơi mà mắt ta không đạt đến tầm.

¹¹⁵ Chàng đã từng là một người như thế

Trong cuộc đời mới hội tụ tài năng

Theo thời gian càng trở nên giàu có.

¹¹⁸ Nhưng hạt giống xấu không cho trái ngọt

Đất đai càng kỳ diệu càng hoang vu

Khi càng được bồi đắp nhiều sinh lực.

¹²¹ Từng một thời, cho chàng, ta đã giúp

Bằng dung nhan, bằng ánh mắt trẻ trung

Dẫn dắt chàng trên con đường chính trực.

¹²⁴ Nhưng khi ta sắp đến vòng thứ hai

Của tuổi tác, cuộc đời ta từ giã

Chàng vội vàng đến với kẻ khác ngay.

¹²⁷ Khi rời thể xác lên cõi tinh thần

Thì nhan sắc, đức hạnh càng nảy nở

Nhưng với chàng, ta càng kém thân thương.

¹³⁰ Và bước chân của chàng luôn hướng đến

Con đường lầm lỗi, hạnh phúc dối lừa

Mà hứa hẹn – chỉ những lời trống rỗng.

¹³³ Lời ta gọi trong mơ đều vô ích

Và ngoài đời cũng không chút mảy may

Chàng chẳng quan tâm, dù là một chút.

¹³⁶ Tai họa của chàng vô phương cứu chữa

Để cứu rỗi, ta đã làm cho chàng

Thấy những kẻ – cái chết là muôn thuở.

¹³⁹ Ta đã tới nơi linh hồn tù đày

Vừa khóc lóc vừa tỏ lời cầu khẩn

Với linh hồn đã dẫn chàng lên đây.

¹⁴² Có thể phá vỡ luật lệ của Chúa

Nếu qua Lêtê và nếu đồ ăn

Được nếm mà không góp tiền tham dự

¹⁴⁵ Sự hối hận bằng việc nước mắt tuôn”.


CHÚ THÍCH

Chữ viết tắt:

 X. – xem

ĐN., – Địa ngục
TT., – Tĩnh thổ
TĐ., – Thiên đường
E., – Eneide (tác phẩm của Virgilio)
M., – Metamorphoses (tác phẩm của Ovidio)

Riêng Kinh Thánh là tác phẩm được Dante sử dụng nhiều điển tích nhất và có tần số xuất hiện nhiều nhất trong phần chú thích nhưng rất tiếc không thể viết tắt được cho 66 cuốn của Kinh Thánh vì các bản Kinh Thánh tiếng Việt mỗi bản phiên âm một kiểu nên chúng tôi đề tên đầy đủ của cuốn đó (xem phần ví dụ).
Ngoài ra, một số tác giả được Dante sử dụng chỉ vài ba lần thì chúng tôi ghi cả tên tác giả và tác phẩm ở phần chú thích mở ngoặc.

Một số ví dụ:
(X, TĐ, XXII, 139-140) – Xem Thiên đường, Khúc XXII, câu 139-140.
(Ét Ra, I, 9-11) – Xem quyển Ét Ra (Cựu ước), chương I, câu 9-11.
(Giăng, XX, 3-5) – Xem quyển Giăng (Tân ước), chương XX, câu 3-5.
(M., VII, 100-143) – Xem Metamorphoses, quyển VII, câu 100-143.
(E., VI, 679-694) – Xem Eneide, quyển VI, câu 679-694.
Lucano, “Pharsalia”

Stazio, “Tebaide”

KHÚC XXX

1-7. Đoạn này ý nói rằng: “Bảy vì tinh tú của tầng trời đầu tiên, chỉ bị mờ vì sương mù tội lỗi, đang chỉ cho các thành viên của đám rước rằng họ cần làm một việc giống như những ngôi sao tầng dưới (chòm sao Tiểu Hùng) đang chỉ đường cho những người lái tàu cập bến rồi dừng lại”.

11. Đi đi, cô dâu từ đất Li băng - câu này trong nguyên bản: “Veni, sponsti, de Libano” bằng tiếng Latinh. Đây là câu lấy ý từ Nhã Ca (hoặc Diễm ca) của Solomon “Này người yêu anh sắp cưới, hãy cùng anh rời khỏi núi Li-băng” (Diễm ca, IV, 8). Trong hội họa, Sponsa de Libano (The Bride of Lebanon) là một bức tranh nổi tiếng của họa sĩ Edward Burne-Jones (1833-1898).

20. Hoan hô người đã đến - câu này trong nguyên bản: “Benedictus qui venis” bằng tiếng Latinh.

21. Hãy tung lên đi những nắm huệ đầy - câu này trong nguyên bản: “Manibus о date lilia plenis” bằng tiếng Latinh. Đây là câu trong tác phẩm Eneida của Virgilio (E., VI, 883).

31. Bỗng hiện ra một cô nương áo xanh - Beatrice, tình yêu của Dante thuở thiếu thời, nàng thơ của hai tác phẩm “Cuộc đời mới” và “Thần khúc”.

83-84. Lạy Chúa, chúng con tin tưởng ở Người - câu này trong nguyên bản: “In te, Domine, speravi” bằng tiếng Latinh, câu đầu của Thánh Vịnh 71. “Pedes meos” - chân con bước.

116. Trong cuộc đời mới hội tụ tài năng - nghĩa là trước đây Dante đã viết tác phẩm “Cuộc đời mới” ca ngợi Beatrice.

124. Nhưng khi ta sắp đến vòng thứ hai - tức là hai mươi lăm năm từ khi ra đời, nhưng Beatrice qua đời năm lên 24 tuổi.

126. Chàng vội vàng đến với kẻ khác ngay - nghĩa là không chung thủy với Beatrice, như một phụ nữ, cũng như với trí tuệ của trời mà chàng đang đi tìm câu trả lời cho những vấn đề của mình trong trí tuệ của con người.

133. Lời ta gọi trong mơ - tức là những giấc mơ mà Dante thấy sau khi Beatrice qua đời và kể lại rất tỉ mỉ trong “Cuộc đời mới”.