KHÚC XXV
Đã đến lúc đi lên không thể dừng
Vì mặt trời đã rời kinh tuyến ở
Chòm Kim ngưu và đêm rời Thần nông.
4 Vì vậy người đi mà
không dừng lại
Bởi có sự kích thích của nhu cầu
Nên cứ đi, mà không mong ngơi nghỉ.
7 Chúng tôi bước vào
một lối đi hẹp
Kẻ trước người sau bước lên bậc thang
Giữa hai người – không xa về khoảng cách.
10 Giống như con cò
bé tập vỗ cánh
Nhưng chưa dám rời tổ, dù muốn bay
Chỉ nâng cánh lên rồi lại hạ xuống.
13 Cũng như vậy, sự
khát khao muốn hỏi
Vừa bùng cháy trong tôi, lại tắt ngay
Chỉ còn dáng vẻ của người muốn hỏi.
16 Người cha hiền dịu
thấy tôi tròng trành
Dù đi nhanh, vẫn bảo tôi: “Hãy thả
Nếu dây cung con đã kéo rất căng”.
19 Thấy chắc ăn rồi,
tôi liền mở miệng
“Làm sao người ta có thể gầy còm
Ở nơi không có nhu cầu dinh dưỡng?”
22 Thầy tôi trả lời:
“Nếu con nhớ lại
Chuyện Mêlêagờrô tự hủy ra sao
Khi thanh củi cháy thì con sẽ hiểu.
25 Nếu con để ý cử
động của con
Sẽ làm hình ảnh trong gương cử động
Thì điều khó hiểu trở nên rõ ràng.
28 Nhưng để ý nghĩ
của con bình tâm
Có Xtaxiô ở đây, ta sẽ gọi
Nhờ ông chữa lành vết thương cho con”.
31 Xtaxiô nói: “Có
anh ở đây
Mà tôi giảng về con đường vĩnh cửu
Tôi xin lỗi, vì không thể chối từ”.
34 Rồi ông bắt đầu:
“Nếu trí óc con
Tiếp nhận những lời ta, con trai ạ
Thì sẽ sáng tỏ vấn đề của con.
37 Dòng máu hoàn hảo
mà những đường ven
Không thể hấp thụ vào nơi cần đến
Thì như đồ thừa, được dọn khỏi bàn.
40 Nó nhận trong tim
tính năng thành tạo
Và lưu thông trong cơ thể con người
Trong tĩnh mạch, máu đi khắp mọi nẻo.
43 Được làm tinh
khiết hơn, nó chảy sang
Một nơi, mà tên, tốt nhất đừng gọi
Rồi cùng màu khác vào bình tự nhiên.
46 Ở đó dòng này
dòng kia hòa quyện
Một bên chủ động, một bên nhún nhường
Rồi từ nơi hoàn hảo, nó đi xuống.
49 Kết hợp với nhau,
bắt đầu hoạt động
Đông tụ lại, làm cho sống động lên
Cái chất liệu đã trở nên chắc chắn.
52 Tính năng hành
động trở thành linh hồn
Như linh hồn cây, nhưng khác ở chỗ
Một cái đến, một cái còn trên đường.
55 Nó lĩnh hội tình
cảm và chuyển động
Giống như bọt biển, rồi nó bắt đầu
Thể hiện khả năng mà nó – hạt giống.
58 Nó mở rộng, lớn
lên, con trai ạ
Cái tính năng từ trái tim mẹ cha
Đã tạo nên các phần của cơ thể.
61 Nhưng con vật
thành sinh vật biết nói
Con vẫn chưa biết, chính cái điểm này
Làm nhà thông thái hơn con lạc lối.
64 Trong học thuyết,
ông ta đã tách riêng
Linh hồn ra khỏi năng lực hiểu biết
Năng lực này không cùng những giác quan.
67 Mở trái tim cho
chân lý tìm đến
Nên biết rằng ngay từ trong bào thai
Đã hình thành một bộ óc hoàn thiện.
70 Động lực đầu tiên
liên quan đến nó
Thấy vui về tuyệt tác của thiên nhiên
Linh hồn mới ngập tràn từng hơi thở.
73 Nó kéo về mình
những gì tìm được
Hoạt động và tạo thành một linh hồn
Sống, cảm nhận và ý thức tự giác.
76 Để cho dễ hiểu
hơn, con hãy xem
Nước ép của nho cùng với sức nóng
Của mặt trời chuyển hóa thành rượu vang.
79 Khi nàng Lakêrít
sợi lanh đã cạn
Thì hồn ra khỏi xác, nhưng trong hồn
Có cả phần người lẫn phần thần thánh.
82 Không còn hoạt
động những tính năng khác
Nhưng trí nhớ, ý chí, trí thông minh
Vẫn hoạt động, còn sinh động hơn trước.
85 Hồn bay đi một
cách không chậm trễ
Và kỳ diệu, xuống một trong hai bờ
Nơi hồn biết được đường đi của nó.
88 Khi linh hồn bị
không gian vây kín
Tính năng thành tạo vẫn tỏa xung quanh
Như khi còn ở trong cơ thể sống.
91 Cũng giống như
không khí khi trời mưa
Các tia sáng mặt trời chiếu vào nó
Làm nhiều màu sắc khác nhau hiện ra.
94 Cũng như vậy,
không khí quanh linh hồn
Tùy hình thức mà ở lại với nó
Hồn in vào và cố định bên trong.
97 Cũng như ngọn lửa
đi theo ngọn lửa
Đi khắp nơi và chuyển động không ngừng
Linh hồn lang thang với hình thức mới.
100 Vì nó mang hình
dáng bên ngoài đó
Nên người ta gọi nó là cái hồn
Có các giác quan và thị giác nữa.
103 Như thế, chúng
ta nói, chúng ta cười
Chúng ta thở dài, chúng ta khóc lóc
Như con đã nghe khi trèo lên cao.
106 Linh hồn thể
hiện mọi sự khát thèm
Và nhiều trạng thái xúc động khác nữa
Đó là lý do làm con ngạc nhiên”.
109 Khi đã đi tới
vòng núi cuối cùng
Chúng tôi phải quanh sang phía bên phải
Vì có những điều chúng tôi quan tâm.
112 Ở vách đá này
phát ra ngọn lửa
Nhưng gió từ bờ đẩy nó lên cao
Gió ép vào tường và hạn chế nó.
115 Như vậy là phải
đi theo mé tường
Theo sát nhau, nhưng tôi vốn sợ lửa
Bên phải, bên trái tôi lại sợ trơn.
118 Thầy hướng dẫn
bảo tôi: “Ở nơi này
Phải giữ đôi mắt nhìn thật cẩn trọng
Có thể sẩy chân bất cứ lúc nào”.
121 “Đức Chúa Trời
thật khoan dung biết bao”
Tiếng hát này phát ra từ lò lửa
Khiến cho tôi mong muốn hướng mắt vào.
124 Tôi thấy các
linh hồn đi trong lửa
Tôi nhìn họ rồi nhìn xuống chân tôi
Đôi mắt nhìn cả bên này bên nọ.
127 Sau những lời
cuối của bài Thánh ca
Họ kêu: “Ta không biết chồng nào cả!”
Rồi hát tiếp, nhưng giọng đã nhạt nhòa.
130 Khi kết thúc, họ
kêu: “Điana
Ở trong rừng, đuổi Êlisê khỏi đó
Nàng đã nhiễm nọc độc Vênêra”.
133 Họ lại hát, rồi
tiếp tục xướng lên
Những người vợ, những người chồng phẩm hạnh
Những cuộc hôn nhân dùng để làm gương.
136 Tôi vẫn tin rằng
với cách làm ấy
Trong một thời gian bị lửa thiêu qua
Bằng cách điều trị và thức ăn ấy
139 Cuối cùng vết
thương sẽ được liền da.
CHÚ THÍCH
Chữ viết tắt:
X. – xem
ĐN., – Địa ngục
TT., – Tĩnh thổ
TĐ., – Thiên đường
E., – Eneide (tác phẩm của Virgilio)
M., – Metamorphoses (tác phẩm của Ovidio)
Riêng Kinh Thánh là tác phẩm được Dante sử dụng nhiều điển tích nhất và có tần số xuất hiện nhiều nhất trong phần chú thích nhưng rất tiếc không thể viết tắt được cho 66 cuốn của Kinh Thánh vì các bản Kinh Thánh tiếng Việt mỗi bản phiên âm một kiểu nên chúng tôi đề tên đầy đủ của cuốn đó (xem phần ví dụ).
Ngoài ra, một số tác giả được Dante sử dụng chỉ vài ba lần thì chúng tôi ghi cả tên tác giả và tác phẩm ở phần chú thích mở ngoặc.
Một số ví dụ:
(X, TĐ, XXII, 139-140) – Xem Thiên đường, Khúc XXII, câu 139-140.
(Ét Ra, I, 9-11) – Xem quyển Ét Ra (Cựu ước), chương I, câu 9-11.
(Giăng, XX, 3-5) – Xem quyển Giăng (Tân ước), chương XX, câu 3-5.
(M., VII, 100-143) – Xem Metamorphoses, quyển VII, câu 100-143.
(E., VI, 679-694) – Xem Eneide, quyển VI, câu 679-694.
Lucano, “Pharsalia”
Stazio, “Tebaide”
CHÚ THÍCH
Chữ viết tắt:
X. – xem
ĐN., – Địa ngục
TT., – Tĩnh thổ
TĐ., – Thiên đường
E., – Eneide (tác phẩm của Virgilio)
M., – Metamorphoses (tác phẩm của Ovidio)
Riêng Kinh Thánh là tác phẩm được Dante sử dụng nhiều điển tích nhất và có tần số xuất hiện nhiều nhất trong phần chú thích nhưng rất tiếc không thể viết tắt được cho 66 cuốn của Kinh Thánh vì các bản Kinh Thánh tiếng Việt mỗi bản phiên âm một kiểu nên chúng tôi đề tên đầy đủ của cuốn đó (xem phần ví dụ).
Ngoài ra, một số tác giả được Dante sử dụng chỉ vài ba lần thì chúng tôi ghi cả tên tác giả và tác phẩm ở phần chú thích mở ngoặc.
Một số ví dụ:
(X, TĐ, XXII, 139-140) – Xem Thiên đường, Khúc XXII, câu 139-140.
(Ét Ra, I, 9-11) – Xem quyển Ét Ra (Cựu ước), chương I, câu 9-11.
(Giăng, XX, 3-5) – Xem quyển Giăng (Tân ước), chương XX, câu 3-5.
(M., VII, 100-143) – Xem Metamorphoses, quyển VII, câu 100-143.
(E., VI, 679-694) – Xem Eneide, quyển VI, câu 679-694.
Lucano, “Pharsalia”
Stazio, “Tebaide”
2-3. Những câu này có nghĩa là: “Ở
bán cầu nam đang 2 giờ chiều, còn ở
bán cầu bắc đang 2 giờ đêm”.
23. Chuyện
Mêlêagờrô tự hủy - Meleagro, con trai của vua Oineo và Altea. Khi Meleagro
sinh ra, thần số mệnh bỏ một thanh củi vào bếp và định rằng Meleagro chỉ sống
trong phạm vi thời
gian khúc củi cháy. Bà mẹ Altea dập lửa và giấu khúc củi đi. Khi lớn lên, trong một cuộc cãi vã, Meleagro
đã giết những
người cậu của mình. Bà
mẹ tức giận ném khúc củi
vào lửa và Meleagro bị
chết (M., VIII, 270-545). Đưa ra ví dụ này, Virgilio muốn nói rằng các hồn có
thể gầy còm mà không cần nguyên nhân.
25-26. Hình ảnh trong gương cử động - ý nói bề ngoài của các hồn thể hiện
tình trạng bên trong.
32-108. Giảng về con đường vĩnh cửu - Stazio giảng giải (gần giống với học thuyết của Tômát Đa Canh) về cuộc
sống của con người
từ trong bụng mẹ, về
nguồn gốc của linh hồn và sự tồn tại của hồn sau khi chết.
48. Nơi hoàn hảo - trái tim.
63. Nhà thông thái hơn con - đây là Averois (1126 – 1198), nhà
triết học, danh y Arập, người bình luận triết học Aristotle hay nổi tiếng (X,
ĐN., IV, 144).
79. Khi nàng Lakêrít sợi lanh đã cạn - đây là Làchesis, một trong ba nữ thần phụ trách vấn đề
sinh mệnh con người.
Làchesis xâu chỉ (bắt đầu cuộc đời), Cloto kéo sợi (kéo dài cuộc đời), Atropos
cắt chỉ (kết thúc cuộc đời) (X, ĐN., XXXIII, 126).
86. Xuống một trong hai bờ - hoặc ở cửa sông Tevere (Tiberis), hoặc sông
Acheronte (X, TT., 94-105).
89-96. Đoạn này
Dante ngược
với Tômát Đa Canh, cho
rằng hồn khi lìa khỏi xác sẽ trở nên độc lập.
121. Đức Chúa Trời thật khoan dung biết bao - câu
này trong nguyên bản: “Summae Deus clementiae” bằng tiếng Latinh, là câu đầu
của bản kinh sáng.
128. Ta không biết
chồng nào cả - câu này trong nguyên bản: “Virum non cognosco” bằng tiếng Latinh, lời của Đức Mẹ Maria trả lời Thánh Gabrielo.
130-132. Đoạn này
nhắc lại một tích của Ovid trong Matamorphoses: Elice (hoặc Calisto), nữ thần trợ tá của Diana, bị Diana đuổi đi vì đã
để cho Thần Dớt
(Jupiter-Jove) quyến rũ. Iona (Hera), vợ thần Dớt ghen tuông đã biến Elice thành con gấu cái và xua bầy
chó vào cắn nhưng
thần Dớt bí mật đưa nàng
cùng con trai nàng Arcade lên trời, biến Elice thành chòm sao Đại Hùng (Ursa Major), còn
Arcade thành chòm sao Mục Phu (Boötes) (M., II, 401-530).
132. Nhiễm nọc độc Vênêra - tức Vệ Nữ (Venus), nữ thần của tình yêu, sắc đẹp, tình dục,
sinh sản, nữ
quyền.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét