Dante - TĨNH THỔ - Khúc 4

KHÚC IV

Tầng thứ nhất của tiền Tĩnh thổ – Những kẻ lười biếng.

Khi năng lực tâm hồn bị cuốn hút

Vì hậu quả một việc vui hay buồn

Thì ta chối bỏ những tình cảm khác.

⁴ Trước sức mạnh này hồn ta vui mừng

Và nó trái ngược với điều nhầm lẫn

Cho rằng trong ta không chỉ một hồn.

⁷ Chính vì thế, khi ta nghe hoặc thấy

Một điều gì thu hút tâm trí ta

Ta quên hết, khi thời gian vẫn chạy.

¹⁰ Vì một năng lực thuộc về tâm hồn

Một năng lực lại thuộc về nhận thức

Cái ở lại, còn cái khác bay lên.

¹³ Manfrétđi làm cho tôi cảm phục

Không khó khăn tôi nhận biết điều này

Lúc này mặt trời trên cao đã mọc.

¹⁶ Khi ở trên năm mươi độ tốt lành

Có tiếng kêu: “Các anh giờ hãy đến”

Khi chúng tôi tới chỗ các linh hồn.

¹⁹ Thường người nông dân khi nho chín sẫm

Họ kiểm tra kỹ lưỡng dải bờ rào

Dùng những cây gai bít vào lỗ thủng.

²² Ở cái ngách mà chúng tôi trèo lên

Tôi theo sau, còn thấy tôi đi trước

Bỏ lại họ, chúng tôi đi đường mình.

²⁵ Lên Xanlêô rồi xuống Nôli

Và ở đây chúng tôi cần đôi cánh

Để bay lên Bítmatôva và Cacumê.

²⁸ Đôi cánh bay – là ý tôi nói đến

Đôi cánh của niềm ước muốn khát khao

Theo sau Thầy – niềm ước mong vừa chớm.

³¹ Theo một khe đá chúng tôi trèo lên

Thành khe áp chặp vào hai vách đá

Chúng tôi phải dùng cả tay lẫn chân.

³⁴ Khi chúng tôi tới nơi cao nhất ấy

Của vách đá cao đã bị xói mòn

“Bây giờ đi đâu, Thầy ơi?” – tôi hỏi.

³⁷ Thầy bảo: “Cứ về phía trước không ngừng

Theo chân ta, cứ trèo lên tiếp tục

Cho đến khi ta gặp được vị thần”.

⁴⁰ Đỉnh núi cao vượt cả tầm mắt nhìn

Và lối đi cheo leo, vách dựng đứng

Như cát tuyến của phần tư vòng tròn.

⁴³ Tôi mệt nhoài, hướng đến Thầy, tôi nói:

“Cha của con ơi, hãy ngoái nhìn con

Nếu cha không đợi, con đành ở lại”.

⁴⁶ “Con hãy cố lê lên tới chỗ kia –

Thầy đáp – và chỉ cho tôi bậc phẳng

Ở phía trên, vòng quanh núi, bên rìa.

⁴⁹ Lời của Thầy như thôi thúc, giục giã

Tôi cố bò lên, bám sát theo Thầy

Cho đến lúc trèo lên được chỗ đó.

⁵² Chúng tôi ngồi nghỉ, nhìn về hướng đông

Như những kẻ du hành, tuy đã mệt

Lòng vẫn vui khi nhìn lại chặng đường.

⁵⁵ Đầu tiên tôi nhìn hướng về phía biển

Rồi nhìn mặt trời và thấy ngạc nhiên

Bên trái chúng tôi mặt trời chiếu sáng.

⁵⁸ Nhà thơ nhận ra điều tôi kinh ngạc

Khi thấy cỗ xe ánh sáng đi qua

Ở giữa chúng tôi và vùng gió bắc.

⁶¹ Thầy bảo: “Nếu Cátxtôrê và Pôlusê

Đi theo hộ tống cỗ xe ánh sáng

Chiếu lên phía bắc và xuống phía nam.

⁶⁴ Thì con sẽ thấy cả Hoàng đạo đỏ

Quay gần hơn Đại và Tiểu hùng tinh

Chỉ trừ khi nó không theo đường cũ.

⁶⁷ Nếu con muốn lý trí con hiểu được

Thì con hãy tưởng tượng rằng Xiông

Và ngọn núi nơi ta ngồi – đối nghịch.

⁷⁰ Đó và đây – hai bán cầu khác nhau

Nhưng đường chân trời thì chung – chỉ một

Con đường mà Phêtôn gặp nỗi sầu.

⁷³ Một con đường dẫn từ phía bên này

Còn đường kia dẫn đến từ phía khác

Nếu chú tâm thì con nhận ra ngay”.

⁷⁶ Tôi nói: “Thưa Thầy, đây lần đầu tiên

Có một điều ở đây con hiểu rõ

Vì trước đây bao phủ bởi màn sương.

⁷⁹ Rằng giữa vòng tròn vùng trời ở trên

Là xích đạo, như người ta thường nói

Nó phân chia mùa hạ với mùa đông.

⁸² Theo nguyên nhân trên thì thấy rõ ràng

Khi nửa đêm, mà người dân Do Thái

Sống ngày xưa, nhìn thấy ở phía nam.

⁸⁵ Con rất muốn biết chặng đường còn lại

Thầy vui lòng, vì đỉnh núi vươn cao

Độ cao mà tầm mắt không vươn tới”.

⁸⁸ Thầy tôi đáp: “Ngọn núi này là thế

Chỉ khó khăn leo lên lúc ban đầu

Nhưng càng leo con sẽ càng thấy dễ.

⁹¹ Chính vì thế, khi cảm thấy nhẹ nhàng

Thì bước chân mang con về phía trước

Như con thuyền theo nước chảy xuôi dòng.

⁹⁴ Thì khi đó con ở cuối con đường

Ở nơi đó con xua đi mỏi mệt

Đấy, những gì ta muốn nói với con”.

⁹⁷ Khi Thầy nói xong những lời như thế

Tôi liền nghe một lời nói rất gần

“Lên đến nơi, ngươi rất mong ngồi nghỉ”.

¹⁰⁰ Chúng tôi quay lại, hướng về tiếng nói

Thấy ở mé trái một tảng đá to

Mà Thầy và tôi đã không để ý.

¹⁰³ Chúng tôi nhìn thấy có rất nhiều người

Đang co cụm ở phía sau tảng đá

Họ ở trong những tư thế mệt nhoài.

¹⁰⁶ Một người ngồi, vẻ vô cùng mệt mỏi

Hai cánh tay ôm đầu gối của mình

Còn đôi mắt thì cúi nhìn xuống dưới.

¹⁰⁹ “Tôn sư của tôi ơi, xin hãy nhìn

Người kia có vẻ bơ phờ biếng nhác

Chắc là cùng thói lười biếng anh em?”

¹¹² Quay về phía chúng tôi, giương đôi mắt

Trên đầu gối, ánh mắt nhìn chằm chằm

Rồi nói: “Đi đi, con người nhiệt huyết”.

¹¹⁵ Khi đó tôi nhận ra con người anh

Mặc dầu nỗi lo làm tôi nghẹt thở

Cũng không ngăn được tôi bước đến gần.

¹¹⁸ Anh khó nhọc ngẩng đầu lên và nói:

“Anh có nhận ra rằng ở nơi này

Mặt trời có thể quay về bên trái?”

¹²¹ Những cử chỉ và lời nói của anh

Khiến tôi bật cười và tôi vội nói:

“Benlácqua, tôi chẳng hề trách anh.

¹²⁴ Nhưng anh hãy nói cho tôi được biết

Tại vì sao anh ngồi ở nơi này

Còn đợi ai, hay bệnh lười lại phát?”

¹²⁷ “Người anh em, lên trên đó làm gì

Tôi sẽ bị con chim trời ngăn cản

Là vị thần ngồi bên cánh cổng kia.

¹³⁰ Một khi với tôi trời còn xoay vần

Không ít hơn số lần khi còn sống

Vì lời của tôi hối hận muộn màng.

¹³³ Chỉ những con tim Chúa thương đã giúp

Bằng lời nguyện cần đến được với Ngài

Còn những kẻ khác Chúa không nghe được”.

¹³⁶ Thì khi đó Thầy tôi đã trèo lên

Và gọi tôi: “Lên đây con thấy rõ

Mặt trời chạm đường kinh tuyến, còn đêm

¹³⁹ Lên bờ biển Marốccô bao phủ.

KHÚC IV

5. Và nó trái ngược với điều nhầm lẫn - nói về học thuyết của Platon cho rằng hồn có ba phần hoặc học thuyết của Mani giáo cho rằng hồn có hai phần.

12. Cái ở lại, còn cái khác bay lên - vì một năng lực bị cuốn hút vì cảm giác nào đấy thì năng lực khác bị vô hiệu hóa - bay lên.

16. Khi ở trên năm mươi độ - nghĩa là mặt trời đã lên cao 50 độ so với đường chân trời.

25-27. San Leo, Noli, Bismantova, Cacume - những vùng đồi núi hiểm trở ở Italia.

61-66. Castore và Poluce - hai con trai của Giove và Lida, ý nói chòm sao Song nam. Nghĩa của đoạn này như sau: nếu lúc này mặt trời ở chòm sao Song nam thì con đã thấy “cả Hoàng đạo đỏ” nếu như mặt trời không thay đổi đường đi muôn thưở của nó. Nói một cách khác: vào mùa hè con sẽ thấy mặt trời còn thấp hơn so với đường chân trời ở cực bắc.

68. Sion - tức Jerusalem.

72. Feton - được cha là Apollo cho mượn cỗ xe mặt trời nhưng đã gặp nạn (X, ĐN., XVII, 106-108).

123. Belacqua - một nghệ nhân Firenze chuyên làm các loại nhạc cụ, mê rượu và lười nhác. Dante kết thân với người này và rất thích nghe nhạc do ông biểu diễn.