Dante - TĨNH THỔ - Khúc 28

KHÚC XXVIII

Thiên đường mặt đất – Matenđa.

Giờ háo hức, muốn tìm hiểu đây đó

Khu rừng thiêng rập rạp và xanh tươi

Làm lóa mắt mọi người trong ngày mới.

⁴ Không chờ đợi nữa, tôi rời bờ sông

Thong thả đi vào cánh đồng và thở

Mặt đất khắp nơi ngào ngạt hương thơm.

⁷ Một làn gió nhẹ nhàng, không thay đổi

Lướt trên mặt tôi mà cứ như không

Chỉ là làn gió cực kỳ êm dịu.

¹⁰ Nó làm cho những cành lá rung rinh

Và tất cả cùng hướng về một phía

Nơi thần núi trong bóng sáng đầu tiên.

¹³ Tuy nhiên cây cối không hề cúi xuống

Để những con chim đậu trên cành cây

Vẫn sẽ tiếp tục trổ tài của chúng.

¹⁶ Và chim vui vẻ hót trong vòm lá

Chào đón thời khắc đầu tiên của ngày

Với giọng trầm trầm và theo vần điệu.

¹⁹ Âm thanh từ cành này sang cành khác

Của rừng thông trên bãi Kiátxi

Khi Sirốccô được Eolô giải thoát.

²² Cuộc dạo chơi thong thả và khá lâu

Đưa tôi đi xa vào khu rừng cổ

Đến nỗi không biết mình đang ở đâu.

²⁵ Một dòng suối nhỏ cắt ngang đường đi

Những làn sóng nhẹ đổ về mé trái

Nơi cỏ mọc dọc theo bờ suối kia.

²⁸ Nước ở đây trong suốt như pha lê

Và dường như được pha chất gì đó

Nên có thể nhìn rõ tận đáy kia.

³¹ Mặc dù dòng nước chảy trong bóng tối

Dưới bóng vĩnh hằng mà không một tia

Của mặt trời hay mặt trăng dọi tới.

³⁴ Tôi dừng chân và đứng bên bờ suối

Và đưa mắt nhìn lướt bờ bên kia

Để ngắm cây cối muôn màu muôn vẻ.

³⁷ Có một việc xuất hiện rất đột ngột

Làm đảo lộn mọi ý nghĩ của tôi

Khiến tôi kinh ngạc và tôi thán phục.

⁴⁰ Một phụ nữ cô đơn đi và hát

Vừa chọn hái hoa ở giữa muôn hoa

Con đường nàng đi cũng trang điểm đẹp.

⁴³ “Hỡi người đẹp, cầu cho ánh sáng tình

Sẽ đem đến cho nàng sự nồng nhiệt

Điều đó là bằng chứng của trái tim –

⁴⁶ Tôi nói những lời trên, rồi tiếp tục –

Mong nàng tiến lại gần dòng suối hơn

Để tôi nghe được những lời nàng hát.

⁴⁹ Nàng làm tôi nhớ Pơrôxécpina

Khi mẹ nàng mất con vì bắt cóc

Và nàng đã đánh mất tuổi xuân thì”.

⁵² Nàng quay lại như người đang khiêu vũ

Hai chân lướt trên mặt đất nhẹ nhàng

Rồi tiến về phía trước từng bước nhỏ.

⁵⁵ Và nàng đặt chân này trước chân kia

Quay lại với tôi giữa hoa vàng, tía

Mắt nhìn xuống, như trinh nữ, thẹn thò.

⁵⁸ Nàng đáp lại lời của tôi đầy đủ

Tiến lại gần, khiến giọng hát dịu dàng

Đến được tôi cùng ý nghĩa của nó.

⁶¹ Và từ khi nàng đến nơi cỏ xanh

Ướt đẫm nước của dòng sông xinh đẹp

Nàng ban cho tôi một ánh mắt nhìn.

⁶⁴ Tôi không tin rằng mắt thần Vệ Nữ

Lại có thể sáng ngời hơn thế kia

Khi bị đâm bằng mũi tên cay cú.

⁶⁷ Nàng đứng bên kia bờ suối tươi cười

Và kết những bông hoa màu sặc sỡ

Hoa không cần gieo hạt vẫn sinh sôi.

⁷⁰ Chỉ ba bước, dòng suối ngăn chúng tôi

Xưa Xécxê bắc cầu Êlétpôntô qua biển

Đã cảnh cáo tính kiêu ngạo con người.

⁷³ Lêăngđờrô chắc không thù sóng biển

Đã ngăn cách Xéttô và Abiđô

Bằng tôi ghét suối này vì nó cản.

⁷⁶ “Ngươi là mới – nàng bắt đầu cất lời –

Ta cười bởi vì nơi này được chọn

Làm cái tổ cho bất hạnh con người.

⁷⁹ Ngươi thán phục, nhưng chắc còn hoài nghi

Trí tuệ ngươi được chiếu bằng ánh sáng

Của câu thánh ca: “Người làm tôi vui”.

⁸² Ngươi đứng phía trước, đã thỉnh cầu ta

Nếu như ngươi còn muốn biết điều khác

Xin cứ hỏi ta câu hỏi bất kỳ”.

⁸⁵ Tôi nói: “Nước và tiếng động núi rừng

Người ta nói trước đây đều trái ngược

Điều này làm cho tôi vẫn băn khoăn”.

⁸⁸ Nàng đáp: “Ta sẽ nói ra ngọn nguồn

Điều mà đã làm cho ngươi kinh ngạc

Và xua mây mù làm ngươi tổn thương.

⁹¹ Đấng tối thượng chỉ một mình thích thú

Cho con người cái tốt, cho nơi này

Ngưỡng cửa về nơi bình yên vĩnh cửu.

⁹⁴ Do lỗi lầm, không ở lâu đây được

Do lỗi lầm, họ đã đổi tiếng cười

Và niềm vui thành tiếng khóc dằn vặt.

⁹⁷ Từ dưới thấp hình thành sự hỗn loạn

Sinh ra hơi từ nước, từ đất đai

Rồi tùy vào khả năng, theo cơn nóng.

¹⁰⁰ Nên không gây phiền muộn cho con người

Núi vươn cao để chúng không tới được

Trên cái cửa, nơi các ngươi đi vào.

¹⁰³ Không khí xoay thành vòng tròn tất cả

Và do vòm trời thứ nhất cuốn đi

Trừ khi vòng ấy có chỗ bị xé.

¹⁰⁶ Ở độ cao này tất cả tự do

Vòng quay của nó làm nghiêng cây cối

Vang ra tiếng động của khu rừng già.

¹⁰⁹ Cây cối bị sức đó tác động vào

Góp phần mình, tạo thêm sức cho nó

Rồi quay vòng và lan tỏa ra xa.

¹¹² Và đất, sẽ theo đặc tính của nó

Và do trời, sẽ hấp thụ, sinh ra

Các loại cỏ cây muôn hình muôn vẻ.

¹¹⁵ Có thể sẽ không có gì kinh ngạc

Khi hiểu điều này, và cây ở đây

Cứ thế mọc lên, không cần gieo hạt.

¹¹⁸ Cần biết rằng ở cánh đồng kỳ diệu

Có đủ mầm mống tất cả mọi loài

Quả ở đây không hái như dưới ấy.

¹²¹ Nước ngươi thấy, không chảy ra từ đâu

Mà do hơi nước lạnh tụ hội lại

Thành một dòng sông khi cạn khi đầy.

¹²⁴ Nước chảy ra từ giếng chứa vĩnh hằng

Tất cả tùy thuộc vào ý của Chúa

Dòng chảy này mở rộng cả hai bên.

¹²⁷ Hai dòng nước ở đây: hai chức năng

Một – tước bỏ mọi ký ức về tội ác

Hai – cho trí nhớ hồi sinh mọi tốt lành.

¹³⁰ Một là Lêtê, hai là Ơnôê

Nhưng cần nhớ vấn đề là ở chỗ

Cần phải nếm cả hai dòng nước này.

¹³³ Nếm nước này là sung sướng tột cùng

Mà có thể, ngươi đã xua cơn khát

Bằng những lời đã nghe, ta rất mừng.

¹³⁶ Để nhận được câu kết luận làm quà

Ta không hứa hẹn, nhưng không vì thế

Mà món quà này ý nghĩa ít đi.

¹³⁹ Các nhà thơ xưa vẫn thường ngợi ca

Thế kỷ vàng và cuộc đời hạnh phúc

Ở Thi Sơn chắc họ mơ nơi này.

¹⁴² Đây là gốc của con người vô tội

Mùa xuân vĩnh viễn của mọi trái cây

Là rượu ngọt mà người xưa ca ngợi”.

¹⁴⁵ Tôi quay về hai nhà thơ của tôi

Dù căng thẳng nhưng thấy họ cười mỉm

Khi họ nghe được những lời cuối này.

¹⁴⁸Và tôi nhìn theo cô nương duyên dáng.

KHÚC XXVIII

2. Khu rừng thiêng - tức Thiên đường mặt đất.

20. Rừng thông trên bãi Kiátxi - Chiassi, rừng thông bên bờ biển Adriatico, phía nam Ravenna. Vùng này có tên là Chiassi, hoặc Classe (từ tiếng Latinh classis - đội tàu) bởi vì ở đây có cảng biển (Portus Classis) của Ravenna.

21. Khi Sirốccô được Eolô giải thoát - Eolo là vua gió, giữ chúng ở trong hang và thả ra theo ý mình. Scilocco là gió đông nam.

25. Một dòng suối nhỏ cắt ngang đường đi - đây là Lete (các câu 121-132).

40. Một phụ nữ cô đơn đi và hát - đây là Matelda, dần rõ hơn về sau này.

49. Nàng làm tôi nhớ Pơrôxécpina - Proserpina, con gái của Cerere và Giove, bị vua âm phủ Plutone bắt cóc khi nàng đang hái hoa trên đồng (M., V, 385-401).

64-66. Thần vệ nữ/ Khi bị đâm bằng mũi tên - Thần Vệ Nữ cháy lên tình yêu đối với Adonis khi con trai Cupid tuyệt vọng đâm mũi tên vào ngực nàng (M., X, 525-532).

71. Xưa Xécxê bắc cầu Êlétpôntô qua biển - Năm 480 tr. CN, vua Ba Tư là Serse bắc cầu nối bằng thuyền là Elesponto để đưa quân sang đánh Hy Lạp. Bị thất bại, ông ta bỏ chạy về trên một chiếc thuyền đánh cá.

73. Lêăngđờrô chắc không thù sóng biển - Leandro, chàng trai người Hy Lạp ở Abido - bờ phía châu Á, đêm đêm bơi thuyền qua eo biển Hellespont (Dardanelles) để đến Serto - bờ phía châu Âu, để gặp người yêu Ero.

78. Làm cái tổ cho bất hạnh con người - nghĩa là chốn Thiên đường mặt đất đã vĩnh viễn đánh mất đối với loài người.

81. Người làm tôi vui - câu này trong nguyên bản: “Delectasti” bằng  tiếng Latinh, có nghĩa: “Người làm vui (cho tôi, bằng tạo vật của Người)”. Matelda muốn nói rằng nàng vui mừng trước vẻ đẹp của Thiên đường mặt đất.

82. Ngươi đứng phía trước - nghĩa là Dante đứng gần Matelda hơn so với hai người đi cùng là Virgilio và Stazio (các câu 145-147).

85-87. Dante nhớ lại những lời mà Stazio đã nói (X, TT., XXI, 46-54) và tỏ ra ngạc nhiên khi thấy có nước và có gió ở Thiên đường mặt đất.

94-96. Do lỗi lầm - ý nói đến lỗi lầm của Adam và Eva.

97-108. Theo “Vật lý” của Aristotle thì “hơi ẩm” sinh ra nước mưa trong không khí, còn “hơi nóng” - sinh ra gió. Matelda giải thích rằng chỉ ở phía dưới cổng vào Tĩnh thổ là có hơi nước bốc hơi từ nước và từ đất dưới tác động của ánh mặt trời. Còn ở trên tầng cao của Thiên đường mặt đất thì không còn những cơn gió vô trật tự nữa. Ở đây chỉ cảm thấy sự hoàn lưu đều đặn của không khí từ đông sang tây làm chuyển động tinh cầu thứ nhất, nghĩa là bầu trời thứ chín, hoặc là Động lực đầu tiên, dẫn đến chuyển động của tám bầu trời khác trong đó.

127-133. Hai dòng nước ở đây - một là Letè, tước bỏ mọi ký ức về tội ác. Hai là Eünoè, cho trí nhớ hồi sinh mọi tốt lành.