Dante - TĨNH THỔ - Khúc 3

KHÚC III

Tiền Tĩnh thổ – Những người chết vì vạ tuyệt thông.

Một mối âu lo đến bất thình lình

Xua cả đám âm hồn đi lên núi

Nơi công lý sẽ phán xét rất nghiêm.

⁴ Tôi theo sát người dẫn đường tin cậy

Tôi biết làm sao nếu chỉ một mình

Ai sẽ là người dẫn đường chỉ lối?

⁷ Hình như người cũng tự mình dằn vặt

Ôi lương tâm thật đáng kính, thanh cao

Một lỗi nhỏ cũng làm người cắn rứt.

¹⁰ Khi bước chân đã không còn vội vã

Khiến cho người bớt đi vẻ trang nghiêm

Đầu óc tôi không nghĩ ra như thế.

¹³ Đang mở rộng ra bốn phía xung quanh

Khi đó tôi ngước nhìn lên đỉnh núi

Một bức tường từ biển tới trời xanh.

¹⁶ Phía sau lưng tôi mặt trời tỏa sáng

Nhưng phía trước mặt chỉ có bóng râm

Thân xác tôi đã cản nhiều tia nắng.

¹⁹ Tôi nhìn sang bên cạnh, thấy run run

Sợ bị bỏ rơi khi tôi nhận thấy

Trước mặt tôi chỉ là vạt đất đen.

²² Thầy quay lại nhìn tôi, rồi an ủi:

“Con sợ gì? Ta vẫn ở bên con

Dìu dắt con và đưa đường chỉ lối.

²⁵ Bóng chiều buông nơi xác ta chôn vùi

Mà lúc còn sống sinh ra bóng tối

Từ Bờranđixôcô chuyển đến Napoli.

²⁸ Nếu bóng tối không hiện ra trước mặt

Thì con cũng đừng lấy làm ngạc nhiên

Bầu trời này không cản bầu trời khác.

³¹ Đấng Tạo hóa tạo ra thân xác ta

Chịu được giày vò, nóng bức, giá rét

Nhưng Ngài không cho ta biết đâu mà.

³⁴ Và quả thật những lời nói điên cuồng

Rằng lý trí nhận thức ra tất cả

Một trong Ba ngôi của Đấng toàn năng.

³⁷ Hỡi loài người, yên phận với “quia”

Nếu trước mắt người mở ra tất cả

Thì đâu cần Đức Mẹ Maria.

⁴⁰ Con từng thấy bao người con vĩ đại

Cứ ước mong với khao khát của mình

Dằn vặt muôn đời vì đau khổ ấy.

⁴³ Trong số này Aristốt và Platôn

Và rất nhiều những con người khác nữa”.

Nói đến đây, Thầy dừng lại ưu phiền.

⁴⁶ Trước mặt chúng tôi là hòn đá dựng

Như bức tường cao phủ đầy rong rêu

Thấy mà sợ, dù những người can đảm.

⁴⁹ Con đường xấu từ Lêrisê đến Tuốcbia

Với con dốc này nếu đem so sánh

Chỉ là tam cấp rộng, dễ đi qua.

⁵² “Ai biết lên phía nào thì đỡ dốc

Để lên mà không cần có cánh bay?”

Thầy tôi vừa nói vừa dừng chân bước.

⁵⁵ Trong lúc mái đầu Thầy đang cúi xuống

Đang trầm ngâm dự tính bước đường đi

Tôi nhìn lên vách đá cao dựng đứng.

⁵⁸ Bên trái hiện ra một toán âm hồn

Hướng về phía chúng tôi, đang đi tới

Nhưng họ đi như vậy chỉ hoài công.

⁶¹ Tôi nói: “Thầy ơi, Thầy ngước xem kìa

Hình như họ chỉ đường cho ta đấy

Khi mà Thầy không biết rõ đường đi”.

⁶⁴ Thầy nhìn lên, lòng Thầy như phấn chấn

“Ta đi theo, họ đi chậm vô cùng

Con yêu quí, hãy thêm niềm hy vọng”.

⁶⁷ Đám âm hồn đã tới gần chúng tôi

Sau khi thầy trò đi thêm nghìn bước

Chừng tầm một hòn sỏi ném bằng tay.

⁷⁰ Trong khi bám theo con đường đá dốc

Họ bỗng dừng lại rồi nép vào nhau

Như nghi ngờ điều gì khi dừng bước.

⁷³ “Hỡi những linh hồn – Viếcghiliô cất lời –

Các người xứng đáng với nơi mình đến

Ta tin rằng các người được chọn thôi.

⁷⁶ Hãy cho biết núi ở đâu hạ thấp

Để cho chúng tôi có thể vượt qua

Cho những kẻ quí giá từng thời khắc”.

⁷⁹ Nhưng những con cừu vừa ra khỏi chuồng

Một, hai, ba con và rồi tất cả

Mắt nhìn xuống đất, vẻ rất hiền lành.

⁸² Con đầu làm gì, con sau làm vậy

Con đầu dừng lại, tất cả cùng theo

Rất đơn giản, không hiểu sao như vậy.

⁸⁵ Cứ như thế, đám đông dần đến gần

Với chúng tôi, nghĩ suy hằn trên trán

Dáng đi thận trọng, ánh mắt khiêm nhường.

⁸⁸ Khi những kẻ trong hàng, đi phía trước

Thấy ánh sáng bị sườn phải tôi che

Khiến bóng tôi trải dài lên tận dốc.

⁹¹ Thì họ ngạc nhiên, rồi lùi một chút

Những người khác trong đoàn cũng làm theo

Họ làm theo, tại vì sao – không biết.

⁹⁴ “Các ngươi không hỏi, nhưng ta nói trước

Rằng đây là thân thể của người trần

Nó ngăn ánh sáng chiếu trên mặt đất.

⁹⁷ Xin đừng ngạc nhiên mà hãy tin rằng

Anh ta được trời xanh ban ân huệ

Đang tìm cách vượt dốc núi trập trùng”.

¹⁰⁰ Nghe những lời mà Thầy tôi vừa nói

Họ trả lời: “Hãy đi theo chúng tôi”

Họ vừa nói, vừa giơ bàn tay vẫy.

¹⁰³ Rồi một người trong bọn họ cất lên:

“Anh là ai mà nhìn khi ta bước

Có vẻ quen qua dấu hiệu trần gian?”

¹⁰⁶ Tôi quay lại ngắm thật kỹ người này

Anh đẹp trai, mái tóc vàng, quí phái

Nhưng nhát gươm xén mất một bên mày.

¹⁰⁹ Khi tôi thú nhận với anh thành thật

Rằng không quen, thì anh bảo: “Hãy nhìn”

Và chỉ cho tôi vết thương trên ngực.

¹¹² Rồi mỉm cười: “Ta là Manfrétđi

Cháu Nữ hoàng Cốtxtanxa cao cả

Ta nhờ anh, khi anh sẽ quay về.

¹¹⁵ Hãy ghé thăm giùm ta cô con gái

Niềm tự hào của Xixilia và Aragona

Hãy nói rằng chớ tin lời nói dối.

¹¹⁸ Khi đó ta bị kiếm đâm hai lần

Thân xác ta bị kiếm này xuyên thủng

Ta đã khóc và ta đã cầu xin.

¹²¹ Tội lỗi của ta thật là kinh khủng

Nhưng lòng bao dung mở rộng vòng tay

Nhận những lời mà người ta cầu khẩn.

¹²⁴ Giám mục Côsenxa truy đuổi ta

Theo lệnh của Cờlêmentê khi đó

Nhưng mà ông đã đọc kỹ trang này.

¹²⁷ Hài cốt ta còn có thể tìm ra

Ở gần cầu Bênêventô như ngày trước

Với chở che của đống đá nặng nề.

¹³⁰ Và giờ đây bị mưa dầm, gió cuốn

Ngoài Vương quốc, dọc bờ sông Vécđe

Mọi ánh sáng ở đây đều tắt ngấm.

¹³³ Tình yêu vĩnh cửu không bị lời nguyền

Làm tiêu tan, mà hồi sinh có thể

Một khi niềm hy vọng vẫn còn xanh.

¹³⁶ Quả đúng là kẻ chết vì phản nghịch

Chống nhà thờ, mà trong phút cuối cùng

Biết ăn năn, sẽ dừng bên bờ vực.

¹³⁹ Ba mươi lần, bằng thời gian nghịch phản

Không kết thúc, nếu như lời nguyện cầu

Của những người mộ đạo, không rút ngắn.

¹⁴² Anh thấy rồi, anh có thể giúp ta

Báo cho bà Cốtxtanxa tốt bụng

Tình cảnh và lời thề hẹn của ta

¹⁴⁵ Người dưới trần giúp ở đây nhiều lắm”.

KHÚC III

7. Hình như người cũng tự mình dằn vặt - là vì ông đã làm cho Dante phải ngừng nghe những câu hát của Casella.

25-27. Bóng chiều buông nơi xác ta chôn vùi - theo lệnh của Hoàng đế Augusto, thi hài của Virgilio (mất năm 19 tr. CN) ở Brindisi được chuyển về mai táng ở Napoli. Khi ở Tĩnh thổ buổi sáng thì ở Napoli - buổi chiều.

37. Hỡi loài người, yên phận với “quia” - quia là từ Latinh có nghĩa là “bởi vì”, thời trung cổ còn được dùng với nghĩa quod (cái gì). Triết học kinh viện, theo Aristotle, dùng để phân biệt hai loại tri thức: scire quia - tri thức về sự tồn tại, và scire propter quid - tri thức về nguyên nhân của sự tồn tại. Virgilio khuyên người đời hãy tự bằng lòng với loại tri thức đầu tiên, mà chớ đi sâu vào nguyên nhân của sự vật làm gì cho nó đau đầu.

51. Lâu đài Lerice và thị trấn Turbia là hai nơi ở cực đông và tây của bờ biển Ligura có nhiều đồi núi hiểm trở.

112. Manfredi - vua của Napoli và Sicilia (từ 1258 đến 1266), là con trai của vua Federico II (X, ĐN., X, 119).

115. Hãy ghé thăm giùm ta cô con gái - con gái của Manfredi là mẹ của Jacques, vua Sicilia và của Alphonse, vua Aragona.

117. Hãy nói rằng chớ tin lời nói dối - vì người ta vẫn cho rằng Manfredi vì vạ tuyệt thông nên đang ở dưới Địa ngục.

126. Nhưng mà ông đã đọc kỹ trang này - trang này là trang kinh Phúc Âm, Giăng đã viết về Chúa Giêsu có câu: “Phàm những kẻ Cha cho ta sẽ đến cùng ta, kẻ đến cùng ta thì ta không bỏ ngoài đâu” (Giăng, VI, 37) để nói về việc Giám mục Cosenza đã tha thứ cho Manfredi.

128-131. Xác của Manfredi bị ném xuống một cái hố bên cầu Benevento và theo lệnh của Charles d' Anjou, mỗi người lính ném vào một hòn đá nên thành cả một đống to. Sau đó, theo lệnh của Giáo hoàng Clemente IV, Giám mục Cosenza đã khai quật mộ ông chuyển sang bên kia sông Verde, bên ngoài vương quốc Napoli.

132. Mọi ánh sáng ở đây đều tắt ngấm - nghĩa là khi chôn kẻ bị vạ tuyệt thông (bị rút phép thông công) thì người ta tắt những ngọn nến ở trên quan tài, sau đó người ta mang những ngọn nến này đi và chúc ngược xuống.