Dante - TĨNH THỔ - Khúc 17

KHÚC XVII

Tầng thứ ba (kết thúc) – Tầng thứ tư – Những kẻ buồn chán.

Hỡi bạn đọc, nếu trên núi sương mù

Làm đôi mắt của bạn, giống chuột chũi

Khi đôi mắt của nó bị màng che.

⁴ Hãy nhớ lại, khi làn hơi nước ẩm

Và nặng nề đã bắt đầu thưa dần

Thì mặt trời sẽ nhô ra, chiếu sáng.

⁷ Và bạn sẽ dễ dàng tưởng tượng ra

Điều tôi lại đã nhìn ra ở đó

Khi mặt trời đang trong buổi chiều tà.

¹⁰ Theo bước chân thân thiết của Thầy tôi

Tôi đi từ màn sương đang dần bớt

Và những tia nắng dần tắt sau đồi.

¹³ Trí tưởng tượng đôi khi lôi cuốn ta

Đi xa đến nỗi không hề nghe thấy

Cả nghìn chiếc kèn đang thổi quanh ta.

¹⁶ Ngọn nguồn ở đâu nếu không cảm thấy

Một tia sáng hình thành trên bầu trời

Là do ý trời hoặc do tự nó.

¹⁹ Sự điên cuồng độc ác của cái người

Đã hóa thành chim họa mi vui hót

Đè xuống vẻ kỳ diệu trong đầu tôi.

²² Và tâm hồn tôi tự khép kín lại

Đến mức chẳng có gì từ bên ngoài

Sẽ được tiếp nhận và có thể tới.

²⁵ Rồi trong tưởng tượng của tôi hiện rõ

Một kẻ độc ác đã bị đóng đinh

Khi chết rồi vẻ mặt còn phẫn nộ.

²⁸ Átxôruê vĩ đại và vợ ông

Là Étxte và Mácđôxêô chính trực

Trong lời nói cũng như trong việc làm.

³¹ Rồi sau đó hình ảnh này vỡ tan

Giống như một chiếc bong bóng thiếu nước

Chính vì từ nước mà nó hình thành.

³⁴ Trong tầm nhìn của tôi, một thiếu nữ

Khóc lớn và nói: “Ôi, Hoàng hậu ơi

Vì giận dữ, người không muốn sống nữa.

³⁷ Người tự sát để không mất Lavina

Nhưng mẹ ơi, mẹ đã mất con thật

Con khóc mẹ trước khi khóc người ta”.

⁴⁰ Giống như giấc ngủ khi bị đứt quãng

Luồng ánh sáng dội vào mắt bất ngờ

Giấc ngủ chập chờn nhưng rồi tan biến.

⁴³ Thế là thị giác của tôi bừng tỉnh

Khi mắt tôi bị ánh sáng chiếu vào

Mạnh hơn mặt trời mùa hè chiếu sáng.

⁴⁶ Tôi quay lại, đôi mắt tôi nhìn khắp

Thì có tiếng nói: “Ai lên ở đây?”

Làm tôi không còn nghĩ về chuyện khác.

⁴⁹ Tiếng nói đó cho tôi một ước muốn

Được thấy người vừa nói những lời kia

Chưa hề yên, nếu như chưa thỏa mãn.

⁵² Như nhìn mặt trời làm ta lóa mắt

Hình người này trong ánh sáng quá chừng

Của nơi này, khiến mắt tôi bất lực.

⁵⁵ “Đó là thần dẫn chúng ta đi lên

Dù chúng ta không yêu cầu chuyện đó

Thần ẩn sau ánh sáng của chính mình.

⁵⁸ Thần lo cho chúng ta như chính mình

Còn chúng ta trước yêu cầu người khác

Khi họ cần, chúng ta từ chối liền.

⁶¹ Nào, chúng ta cất bước theo lời mời

Rảo bước đi lên trước khi trời tối

Vì chậm thì không trở lại ngày mai”.

⁶⁴ Thầy nói thế, và chúng tôi đi lên

Theo những bậc thang quay về bên trái

Bàn chân tôi đặt lên bậc đầu tiên.

⁶⁷ Tôi cảm thấy tiếng vỗ cánh rất gần

Làn gió phả vào mặt, và nghe tiếng

“Phúc cho những ai kiến tạo hòa bình”.

⁷⁰ Tia nắng hoàng hôn trước khi đêm đến

Đang tắt dần ở trên đầu chúng tôi

Ở đâu đó sao bắt đầu xuất hiện.

⁷³ “Ôi sức mạnh của ta, ngươi đâu rồi”

Tôi tự nói với mình, vì cảm thấy

Đôi chân của tôi muốn được nghỉ ngơi.

⁷⁶ Chúng tôi đã ở cái nơi tiếp giáp

Với tầng mới. Con thuyền đã tới nơi

Chúng tôi dừng lại ở bậc tam cấp.

⁷⁹ Tôi bắt đầu nghe ngóng và chờ đợi

Để xem có gì ở tầng mới này

Rồi sau đó, về phía Thầy, tôi hỏi:

⁸² “Cha hiền từ, hãy nói cho con rõ

Tội lỗi nào được làm sạch ở đây

Chân đã ngừng, nhưng lời Người xin chớ”.

⁸⁵ Thầy trả lời tôi: “Lòng yêu cái tốt

Chưa đầy đủ, sẽ thêm sức ở đây

Sức mạnh mới cho mái chèo cũ nát.

⁸⁸ Nhưng để cho con hiểu hơn điều này

Hãy chú ý, và con sẽ thu được

Đôi điều có ích khi dừng ở đây.

⁹¹ Mọi sinh vật, kể cả Đấng sáng tạo

Chẳng ai là không có một tình yêu

Tình yêu tự nhiên hoặc là lý trí.

⁹⁴ Tình yêu tự nhiên không hề sai lầm

Nhưng tình yêu kia có thể lầm lẫn

Do quá nhiều hoặc quá ít đó con.

⁹⁷ Chừng nào nó hướng tới điều cao cả

Mà chưa vượt qua giới hạn xấu xa

Thì không sinh ra thú vui tội lỗi.

¹⁰⁰ Nhưng khi nó theo đường của cái ác

Hoặc hạnh phúc, quá ít hoặc quá nhiều

Thì với Đấng sáng tạo, nó trái ngược.

¹⁰³ Từ đó mà con có thể hiểu được

Tình là mầm của những việc đáng khen

Cũng như những việc đáng bị trừng phạt.

¹⁰⁶ Bởi không bao giờ tình quên chăm lo

Cho hạnh phúc của kẻ mang tình đó

Và xa lạ với mọi sự ghét thù.

¹⁰⁹ Vì tồn tại thì không thể tách rời

Với tồn tại Đầu tiên và nó sẽ

Không thể nào lại không yêu mến Người.

¹¹² Ta sẽ phân tích rõ, còn cái ác

Khách thể của tình – ác của người ta

Trong vũng bùn con người, theo ba cách:

¹¹⁵ Một người mong muốn cho mình đi lên

Thì người hàng xóm dĩ nhiên phải xuống

Chỉ khi đó người này mới sống yên.

¹¹⁸ Một người sợ mất danh vọng, quyền uy

Trong khi kẻ khác lại đang thăng tiến

Thì sự ghen ghét làm khổ người này.

¹²¹ Một người xấu hổ vì bị xúc phạm

Rồi trở nên khao khát sự trả thù

Gây cho người khác tai ương, hoạn nạn.

¹²⁴ Ba ham hố đó đang khóc ở dưới

Ta muốn con thấy một kiểu khác hơn

Nó làm điều thiện theo cách đồi bại.

¹²⁷ Khao khát điều tốt một cách lờ mờ

Rằng linh hồn đang yên nghỉ ở đó

Rồi tất cả hướng vào đó, trông chờ.

¹³⁰ Nhưng nếu cảm thấy mong muốn trò chuyện

Với tình yêu, thì những kẻ ăn năn

Bị trừng phạt ở đây, nơi ta đứng.

¹³³ Còn có thứ ân huệ đầy lừa dối

Niềm vui trống rỗng, chẳng có căn nguyên

Cho quả và rễ của ân huệ ấy.

¹³⁶ Tình yêu đối với điều quá đam mê

Bị trừng phạt ở ba tầng trên đó

Nhưng bản chất của ba loại tình kia

¹³⁹ Ta sẽ không nói, con tìm hiểu lấy”.

 KHÚC XVII

19. Sự điên cuồng độc ác của cái người/ hóa thành chim.. - Progne trả thù chồng là Tereo đã cưỡng hiếp em gái Filomela rồi cắt lưỡi của nàng để khỏi bị tố cáo, đã giết con trai Iti rồi nấu cho chồng ăn. Sau đó, để tránh sự trả thù, Progne biến thành chim họa mi và Filomela biến thành chim én. (X, TT., IX, 15).

26. Một kẻ độc ác đã bị đóng đinh - đây là một tích trong Kinh Thánh. Aman, một quan cận thần của vua Ba Tư Assuero, muốn giết Mardoceo là cậu của Hoàng hậu Esther và sát hại dân Do Thái. Bà Hoàng người Do Thái này biết kế hoạch của Aman, đã báo cho chồng là vua Assuero, kết cục là Aman bị đóng đinh vào cây thập ác đã được chuẩn bị trước dành cho Mardoceo. “Khi vua từ ngự uyển trở lại phòng tiệc rượu thì Ha-man đã nằm vật xuống giường, bên cạnh bà Ét-te. Vua nói: “Lại còn tính xâm phạm đến cả hoàng hậu tại hoàng cung, ngay khi ta có mặt hay sao?” Vua vừa nói xong, người ta liền lấy khăn che mặt Ha-man lại. Một trong các thái giám là ông Khác-vô-na nói trước mặt vua: “Kìa, sẵn có cái giá Ha-man dựng lên để treo cổ ông Moóc-đo-khai. Chính nhờ lời báo cáo của ông này mà đức vua đã thoát nạn. Cái giá đó cao hai mươi lăm thước, dựng ngay tại nhà Ha-man”. Vua liền nói: “Treo cổ y lên đó!” Ha-man bị treo cổ lên cái giá dành sẵn cho ông Moóc-đo-khai. Thế là nhà vua hả giận” (Étte, VII, 8-10).

34. Một thiếu nữ khóc.. - đây là một tích trong thiên sử thi Eneide của Virgilio. Lavina hoặc Lavinia, con gái của vua Latino và Hoàng hậu Ameta (X, ĐN., IV, 125). Vua cha muốn gả Lavina cho Enea còn Hoàng hậu lại muốn gả nàng cho Turno, vua Rutuli. Khi xem trận đánh của người Tơ roa và người Rutuli, Ameta nghĩ rằng Turno đã bị giết chết liền treo cổ tự tử (E., VII, 249-474; XII, 593-613). “Con khóc mẹ trước khi khóc người ta”, ý nói đến Turno.

69. Phúc cho những ai kiến tạo hòa bình - câu này trong nguyên bản: “Beati pacific” bằng tiếng Latinh. Đây là lời bài giảng trên núi của Chúa Giêsu (Mathiơ, V, 9).

91-139. Chẳng ai là không có một tình yêu... - Virgilio phân tích về tình yêu như là nguồn gốc của mọi cái thiện và cái ác và giải thích về các tầng ở Tĩnh thổ: các tầng I, II, III - là tình yêu đối với “cái ác của người ta” (kiêu căng, ghen ghét, giận dữ); tầng IV - tình yêu chưa đầy đủ đối với ân huệ đích thực (buồn chán); tình yêu quá đam mê đối với ân huệ giả dối (bủn xỉn, tham lam, dâm đãng).

94. Tình yêu tự nhiên - là sự khao khát bản năng của mọi vật hay mọi sinh linh (cho dù đó là những vật chất đầu tiên, thực vật, động vật hay con người) hướng tới cái mà nó muốn và nó không bao giờ nhầm lẫn trong việc lựa chọn mục đích của mình. Những điền này được Dante phân tích kỹ trong tác phẩm “Bữa tiệc” của ông.

110. Tồn tại Đầu tiên - tức Chúa Trời.

114. Trong vũng bùn con người - tức cõi trần gian.