Dante - TĨNH THỔ - Khúc 15

KHÚC XV

Tầng núi thứ hai (kết thúc) – Tầng thứ ba – Những kẻ giận dữ.

Từ kinh buổi sáng đến kinh buổi tối

Gần giờ thứ ba, quả cầu cứ xoay

Theo sở thích của mình như đứa trẻ.

⁴ Và khi mặt trời đến buổi hoàng hôn

Thì đường đi của nó còn tiếp tục

Nơi kia buổi chiều, nơi này nửa đêm.

⁷ Những tia mặt trời vào mặt chiếu thẳng

Bởi chúng tôi theo vách núi đi lên

Và lúc này về phía mặt trời lặn.

¹⁰ Tôi cảm thấy như đè nặng lên mắt

Một ánh sáng rực rỡ hơn trước nhiều

Điều này khiến tôi vô cùng kinh ngạc.

¹³ Tôi đặt tay lên viền đường lông mày

Tạo thành một cái ô để che chắn

Cho nhẹ bớt ánh sáng quá mức này.

¹⁶ Giống như từ mặt nước hay mặt gương

Thì tia sáng phản chiếu phía đối diện

Chiều đi xuống cũng giống như chiều lên.

¹⁹ Khi chiếu xuống, nó chệch ra một đoạn

Cách với điểm chiếu thẳng của sợi dây

Đã chứng minh khoa học và kinh nghiệm.

²² Cũng như vậy, cảm thấy tia khúc xạ

Từ phía trước chiếu thẳng vào mặt tôi

Thì mắt tôi vội vàng lẩn tránh nó.

²⁵ “Cái gì thế?”, người cha dịu hiền hỏi

“Con không thể tìm được cái để che

Chống lại cái về phía ta đang chiếu”.

²⁸ “Chớ ngạc nhiên, nếu mắt có bị lóa

Bởi họ nhà trời – Thầy trả lời tôi –

Đó là sứ giả đến mời ta đó.

³¹ Sẽ tới lúc con thấy nhiều điều lắm

Không hề gánh nặng mà là hân hoan

Tạo hóa chuẩn bị cho con cảm nhận”.

³⁴ Khi chúng tôi theo kịp bước thiên thần

Người nói với chúng tôi, giọng vui vẻ:

“Đây là bậc lên đỡ khó khăn hơn”.

³⁷ Chúng tôi đi lên và nghe thấy tiếng:

“Phúc cho những kẻ biết xót thương người”

Và tiếng: “Hãy vui mừng trong chiến thắng!”.

⁴⁰ Cả Thầy và tôi, chỉ hai chúng tôi

Tiến lên tầng cao, và tôi chợt nghĩ

Cần tranh thủ những lời giảng của Thầy.

⁴³ Sau đó quay lại phía Thầy, tôi hỏi:

“Âm hồn Rômanha muốn nói gì

Khi dùng những lời xua đuổi đồng loại?”

⁴⁶ Thầy đáp: “Anh ta nhận ra phận số

Lỗi lầm của mình, và đừng ngạc nhiên

Anh ta chê nó để người đau khổ.

⁴⁹ Bởi vì ước muốn luôn có mục tiêu

Cái đem chia ra thì bị giảm bớt

Lòng đó kỵ phát ra tiếng thở dài.

⁵² Nhưng nếu khát khao đối với cõi trời

Khi ước ao hướng về Đấng tối thượng

Thì nỗi sợ sẽ vơi trong lòng người.

⁵⁵ Vì rằng trên kia, khi người ta nói

“Của chúng tôi” thì họ càng có nhiều

Tình yêu thương giữa họ càng thắm lại”.

⁵⁸ “Con thật còn lâu mới được an lòng –

Tôi trả lời Thầy – mới bắt đầu hỏi

Mà nghi ngờ mới đã nẩy trong con.

⁶¹ Làm thế nào mà tài sản chia sẻ

Cho nhiều người nắm giữ lại giàu lên

Hơn là do một vài người nắm giữ?”

⁶⁴ Thầy trả lời: “Bởi vì con luôn luôn

Quy tư tưởng về những việc trần thế

Nên thay vì ánh sáng, chỉ bóng đêm.

⁶⁷ Như tia sáng bay trên vật lóng lánh

Của cải vô tận cũng như vậy thôi

Vội vàng đến tình yêu từ giới hạn.

⁷⁰ Cho tình những gì người ta muốn nhận

Say mê càng cháy bỏng thì trong lòng

Niềm vinh quang càng lớn, càng tỏa sáng.

⁷³ Càng nhiều đám đông tỏa sáng yêu thương

Thì ở trong họ tình yêu càng lớn

Thể hiện qua lại như ở trong gương.

⁷⁶ Nếu trả lời của ta chưa đầy đủ

Bêatờrítsê sẽ giải đáp cho con

Cả điều này và những điều khác nữa.

⁷⁹ Còn năm cái vết ở lại trên trán

Hãy nhanh chân lên để được xóa đi

Chúng chỉ mất sau khi chịu đau đớn”.

⁸² Tôi sắp nói “Thầy làm con thỏa mãn”

Nhưng thấy mình đã lên tới tầng trên

Mắt khát khao đã khiến tôi im lặng.

⁸⁵ Bỗng đột ngột, tôi cảm thấy ngỡ ngàng

Bị cuốn hút một điều gì khoái chá

Khi thấy người đông trong một ngôi đền.

⁸⁸ Một phụ nữ đang ngồi trên bục cửa

Vẻ quan tâm của mẹ với con trai

Hỏi: “Sao đối xử với chúng ta như thế?

⁹¹ Cha con và ta đã rất lo lắng

Để đi tìm con”, đến đó bỗng ngừng

Và cái tôi thấy đầu tiên đã biến.

⁹⁴ Tiếp theo, một phụ nữ khác hiện ra

Lời nghe rõ, mắt đầm đìa nước mắt

Xuất phát từ nỗi bực tức sâu xa.

⁹⁷ “Có phải ông, người cai quản thành phố

Mà tên nó tranh cãi giữa các thần

Mọi kiến thức từ nơi này lan tỏa.

¹⁰⁰ Ôi Pixíttờratô, hãy trả thù

Đôi tay trâng tráo đã ôm con gái”

Nhưng một đức ông đôn hậu, hiền từ

¹⁰³ Trả lời bà với nét mặt bình tĩnh:

“Chúng ta làm gì với kẻ này đây

Trừng phạt người yêu ta, thì có đáng?”

¹⁰⁶ Rồi tôi thấy nhiều người rất giận dữ

Họ lấy đá ném vào người chàng trai

Và hét lên: “Giết nó đi! Giết nó!”

¹⁰⁹ Tôi thấy sức nặng cái chết chàng trai

Đã kéo thân chàng xuống gần mặt đất

Nhưng đôi mắt thì vẫn nhìn lên trời.

¹¹² Và chàng đang cầu nguyện chốn cao xanh

Tha cho những kẻ đã làm việc đó

Vẻ nhu mì hiện rõ trên trán chàng.

¹¹⁵ Khi hồn tôi trở lại từ bên trong

Với những sự vật bên ngoài có thật

Tôi như tỉnh ra từ giấc mơ màng.

¹¹⁸ Người hướng dẫn khi đã nhìn thấy tôi

Hành động như một người vừa tỉnh ngủ

Liền nói: “Chân con không vững nữa rồi

¹²¹ Con đã đi hơn một nửa dặm đường

Mắt mờ đục và đôi chân lảo đảo

Giống như rượu, giấc ngủ vây lấy con”.

¹²⁴ Tôi nói: “Cha thân yêu, hãy nghe con

Con sẽ kể, một cái gì đã hiện

Dường như làm mất tác dụng đôi chân”.

¹²⁷ Người đáp: “Dù có cả trăm mặt nạ

Cũng không một ý nghĩ nào của con

Dù nhỏ nhất, lại giấu ta được cả.

¹³⁰ Những điều con thấy là để cho con

Khỏi ngăn lại những giọt nước hòa giải

Được rơi từ một con suối vĩnh hằng.

¹³³ Ta hỏi: “Con sao thế?”, không vì luống cuống

Như một người mà mắt chẳng thấy gì

Nói với người ngã xuống nằm bất động.

¹³⁶ Ta hỏi để thức tỉnh bước chân con

Những kẻ lười nhác cần thúc như vậy

Vì đôi chân không thức tỉnh tự mình”.

¹³⁹ Chúng tôi đi trong chiều, nhìn xa xăm

Trong chừng mực mặt trời còn cho phép

Nhìn những tia nắng của buổi hoàng hôn.

¹⁴² Rồi dần dần có một làn khói lớn

Về phía chúng tôi, như màn đêm đen

Không có nơi nào để mà lẩn tránh

¹⁴⁵ Chúng che mắt, che không khí trong lành.


CHÚ THÍCH

Chữ viết tắt:

 X. – xem

ĐN., – Địa ngục
TT., – Tĩnh thổ
TĐ., – Thiên đường
E., – Eneide (tác phẩm của Virgilio)
M., – Metamorphoses (tác phẩm của Ovidio)

Riêng Kinh Thánh là tác phẩm được Dante sử dụng nhiều điển tích nhất và có tần số xuất hiện nhiều nhất trong phần chú thích nhưng rất tiếc không thể viết tắt được cho 66 cuốn của Kinh Thánh vì các bản Kinh Thánh tiếng Việt mỗi bản phiên âm một kiểu nên chúng tôi đề tên đầy đủ của cuốn đó (xem phần ví dụ).
Ngoài ra, một số tác giả được Dante sử dụng chỉ vài ba lần thì chúng tôi ghi cả tên tác giả và tác phẩm ở phần chú thích mở ngoặc.

Một số ví dụ:
(X, TĐ, XXII, 139-140) – Xem Thiên đường, Khúc XXII, câu 139-140.
(Ét Ra, I, 9-11) – Xem quyển Ét Ra (Cựu ước), chương I, câu 9-11.
(Giăng, XX, 3-5) – Xem quyển Giăng (Tân ước), chương XX, câu 3-5.
(M., VII, 100-143) – Xem Metamorphoses, quyển VII, câu 100-143.
(E., VI, 679-694) – Xem Eneide, quyển VI, câu 679-694.
Lucano, “Pharsalia”

Stazio, “Tebaide”

KHÚC XV

1-5. Đoạn này ý nói rằng đến lúc mặt trời lặn còn ba giờ nữa.

6. Nơi kia buổi chiều, nơi này nửa đêm - nơi kia là Tĩnh thổ, nơi này là ở nước Ý.

29. Mắt bị lóa bởi họ nhà trời - ý nói các thiên thần.

38. Phúc cho những kẻ biết xót thương người - câu này trong nguyên bản bằng tiếng Latinh: “Beati misericordes”. Đây là lời giảng của Chúa Giêsu trên núi (Mathiơ, V, 7).

44. Âm hồn Rômanha - tức Guido del Duca.

87-92. Thấy người đông trong một ngôi đền - đoạn này nhắc đến một tích trong Kinh Phúc Âm khi Mẹ Maria đi tìm Giêsu mới lên mười hai tuổi trong một ngôi đền và đã nói những lời như vậy (Luca, II, 48-50).

94-105. Một phụ nữ khác - đây là vợ của Pisitrato, lãnh chúa Athens, đòi ông phải trừng phạt chàng trai đã hôn con gái bà ở nơi đông người nhưng Pisitrato đã không nghe theo vợ mà lại còn cho hai đứa cưới nhau.

98. Tên nó tranh cãi giữa các thần - thần Poseidon và nữ thần Athena tranh cãi với nhau về chuyện lấy tên ai đặt tên cho thủ đô Hy Lạp. Cuối cùng ai thắng như ta đã biết.

107-114. Họ lấy đá ném vào người chàng trai - đoạn này nói về một tích trong Kinh Phúc Âm: Thánh Stefano bị ném đá (Công vụ các sứ đồ, VII, 58-60). Tên Stefano (Stephen) trong các bản Kinh Phúc Âm tiếng Việt, bản phiên là Ê-tiên, bản phiên là Tê-pha-nô vv...