Dante - TĨNH THỔ - Khúc 16

KHÚC XVI

Tầng thứ ba (tiếp theo).

Trong bóng tối Địa ngục và trong đêm

Chẳng còn những hành tinh và mây nữa

Một bầu trời đêm đen tối, nghèo nàn.

⁴ Chưa bao giờ có màn che như vậy

Như làn khói vây chúng tôi lúc này

Rất dày đặc mà gay gắt, dữ dội.

⁷ Mắt tôi không thể mở ra được nữa

Người bạn đường của tôi tiến lại gần

Rất nhẹ nhàng, đưa vai cho tôi dựa.

¹⁰ Như người mù đi theo người dẫn đường

Để khỏi bị lạc, khỏi bị va đập

Vào vật gây ra chết chóc, đau thương.

¹³ Tôi đi trong không khí đặc, nồng cay

Người hướng dẫn của tôi luôn nhắc nhở

“Hãy chú ý, chớ tách ra khỏi Thầy”.

¹⁶ Như cầu xin, tôi nghe nhiều tiếng nói

Xin tha thứ và xin sự bình yên

Của Đấng chăn chiên có thể xóa tội.

¹⁹ “Chiên của Thiên Chúa” – là lời mở đầu

Tất cả cùng chung một lời, một giọng

Nên tất cả như hòa quyện vào nhau.

²² “Đây là linh hồn sao?” – Tôi hỏi thế.

Thầy trả lời: “Ta ở gần những hồn

Đang tháo nút, bỏ những điều giận dữ”.

²⁵ “Ngươi là ai, đi trong khói chúng tôi

Và nói về chúng tôi như những kẻ

Phân chia thời gian theo tháng, theo ngày”.

²⁸ Một giọng nói nào đó trong bóng tối.

“Con hãy trả lời đi – Thầy bảo tôi –

Và hỏi xem có lối lên không vậy?”

³¹ “Hỡi linh hồn, nhờ ánh sáng rạng ngời

Để lên với Đấng sáng tạo – tôi nói –

Người sẽ thấy ngạc nhiên nếu theo tôi”.

³⁴ “Tôi sẽ theo, chừng nào còn được đi –

Hồn trả lời – nếu làn khói ngăn cách

Thì đôi tai sẽ gắn kết chúng ta”.

³⁷ Tôi bắt đầu: “Màn sương còn vấn vít

Từ cái chết, bây giờ tôi đi lên

Mang theo khổ đau từ nơi Địa ngục.

⁴⁰ Vì Chúa muốn ban cho tôi ân huệ

Để tôi có thể lên thăm Thiên đình

Điều mà từ lâu tôi chưa làm nổi.

⁴³ Hãy nói: ngươi là ai khi còn sống

Và cho biết: tôi có đi đúng đường

Lời của ngươi sẽ là người hộ tống”.

⁴⁶ “Tôi người Lômbácđi, tên – Máccô

Tôi từng ở trần gian, yêu đức hạnh

Nhưng ngày nay chẳng ai muốn điều này.

⁴⁹ Để lên trên, ngươi đã đi đúng đường”.

Hồn trả lời, và nói thêm: “Xin hãy

Cầu nguyện cho tôi khi đã ở trên”.

⁵² Tôi đáp: “Điều ngươi mong, tôi xin hứa

Nhưng bây giờ tôi sắp nghẹt thở đây

Vì nghi hoặc, nếu không được giải tỏa.

⁵⁵ Lúc đầu đơn giản, nhưng giờ tăng lên

Vì những lời mà ngươi đã xác nhận

Và ở nơi đây, nơi đó hòa cùng.

⁵⁸ Như ngươi nói, bây giờ chẳng còn ai

Cần đức hạnh, dù chỉ đeo mặt nạ

Bởi thế, cái ác lộng hành khắp nơi.

⁶¹ Tôi mong ngươi chỉ nguyên nhân cho tôi

Để tôi thấy, rồi chỉ cho người khác

Nó ở trên trời, hay nó ở đây”.

⁶⁴ Từ nỗi đau đớn, một tiếng thở dài

Lời “than ôi”, rồi hồn bắt đầu nói:

“Thế gian mù quáng, ngươi cũng thế thôi.

⁶⁷ Các người chỉ thích qui mọi nguyên nhân

Là do trời, và dường như tất cả

Đều vận động trong vòng quay của mình.

⁷⁰ Nếu quả vậy, thì ý chí tự do

Và sự thật ở các người chẳng có

Thiện được thưởng, cái ác bị trả thù.

⁷³ Lòng say mê từ trời là nguyên do

Không phải tất cả, nhưng mà thậm chí

Ánh sáng ban, để ý chí nhận ra.

⁷⁶ Thiện và ác, và nếu phải đau đớn

Trong cuộc chiến đấu đầu tiên với trời

Nếu tinh thần tốt thì sẽ chiến thắng.

⁷⁹ Các người phụ thuộc sức mạnh lớn hơn

Nó tạo ra cho các người trí tuệ

Mà điều này trời đâu có liên quan.

⁸² Và nếu thế giới bây giờ lầm lỡ

Thì căn nguyên là ở chính các người

Và chỉ thế, bây giờ ta nói rõ:

⁸⁵ Linh hồn được sinh ra, trong nguyên thủy

Từ bàn tay yêu nó như con thơ

Chỉ biết vui đùa và chưa biết nghĩ.

⁸⁸ Nó ngây ngô, cười vui rồi buồn bã

Là do một Đấng vui vẻ tạo ra

Thấy gì vui, ngay lập tức chạy tới.

⁹¹ Đầu tiên nó mê một chút của cải

Rồi bị lầm lẫn và nó chạy theo

Nếu người hướng dẫn không thay đổi nó.

⁹⁴ Vậy cần bộ luật để mà kiềm chế

Cần một ông vua có ánh mắt nhìn

Dù chỉ hướng lên ngọn tháp thành phố.

⁹⁷ Luật có rồi nhưng mà ai giữ gìn

Không ai cả, người chăn dù nhai lại

Nhưng mà không hề chẻ đôi móng chân.

¹⁰⁰ Và dân chúng thấy người hướng dẫn mình

Chỉ nhằm của cải mà ông ưa chuộng

Thì tự thỏa mãn, chẳng tìm xa hơn.

¹⁰³ Ngươi thấy đấy, chỉ vì chính phủ tồi

Làm cho thế giới trở nên ác độc

Chứ đâu phải do bản chất con người.

¹⁰⁶ La Mã xưa làm tốt cho thế giới

Hai mặt trời chiếu sáng hai con đường

Một của Chúa và một của thế giới.

¹⁰⁹ Sau đó cái này dập tắt cái nọ

Thanh kiếm cùng với gậy linh mục kia

Sự kết hợp mang lại điều tai họa.

¹¹² Nỗi sợ với nhau đã mất ở đây

Nếu ngươi không tin, hãy nhìn bông lúa

Từ hạt giống người ta nhận ra cây.

¹¹⁵ Ở vùng sông Ađixê, sông Pô chảy qua

Người ta có phẩm giá, lòng dũng cảm

Trước khi Phêđêrigô gặp cản trở ở đây.

¹¹⁸ Nhưng bây giờ mở ra mọi con đường

Những ai trước đây gặp người đức hạnh

Giờ thấy xấu hổ khi bước lại gần.

¹²¹ Giờ quả thật, trách móc những người mới

Có ba ông già đại diện thời xưa

Đang khát khao về cuộc đời chốn ấy.

¹²⁴ Đó là Guyđô đa Catxten, mà người ta

Gọi theo kiểu Pháp: “Lômba giản dị”

Cuarađô đa Palátxô và Ghêrácđô.

¹²⁷ Hãy rao giảng rằng: Nhà thờ La Mã

Đã thâu tóm vào mình hai quyền hành

Và cả hai đều rơi vào bùn cả”.

¹³⁰ Tôi đáp lời: “Ôi Máccô yêu quí

Tôi hiểu vì sao con cháu Lêvi

Bị loại ra, không được quyền thừa kế.

¹³³ Nhưng Ghêrácđô là ai, mà theo ngươi

Là đại biểu của lớp người đã khuất

Để chê trách thế kỷ dã man này?”

¹³⁶ Hồn trả lời: “Ngươi mới lạ lùng sao

Ngươi sống ở Tôxcan mà chẳng lẽ

Không biết Ghêrácđô tốt bụng sao?

¹³⁹ Đấy là biệt danh của ông ta thôi

Còn tên Gaia là cô con gái

Chúa phù hộ cho ngươi! Tôi đi đây

¹⁴² Ngươi đã thấy ánh sáng xuyên làn khói

Ngày đến rồi, thiên thần sẽ đến đây

Tôi phải đi, để họ không nhìn thấy”.

¹⁴⁵ Và bỏ đi, không nghe câu trả lời.

KHÚC XVI

19. Chiên của Thiên Chúa - câu này trong nguyên bản “Agnus Dei” bằng tiếng Latinh chỉ Chúa Giêsu. Đây là câu được hát hoặc đọc trong thánh lễ khi chủ tế bẻ bánh và bỏ vào chén rượu, nhắc đến cử chỉ của Chúa Giêsu bẻ bánh trong bữa Tiệc Ly cuối cùng. Chiên của Thiên Chúa hay Chiên Con là cách gọi được Giăng nhắc đến rất nhiều lần trong Sánh Khải Huyền (V, 6; VII, 9; XII, 11; XVII, 14; XXI, 23; XXII, 1) và trong Phúc Âm Giăng (I, 29).

46. Tôi người Lômbácđi - đây là Marco Trevigiana sống vào thế kỷ XIII.

73-81. Lòng say mê từ trời... - nghĩa của đoạn này như sau: “Lòng say mê của ta phụ thuộc vào ảnh hưởng của chòm sao chiếu mệnh của ta (trời), nhưng nếu ý chí của ta vượt qua được (trong cuộc chiến đầu tiên với trời - nếu tinh thần tốt thì sẽ chiến thắng), vì rằng ta chỉ phụ thuộc vào sức mạnh tối cao, tức Chúa Trời, chứ các ngôi sao không thể tác động đến lý trí của ta”.

96. Ngọn tháp thành phố - sự chính nghĩa.

97-98. Luật có rồi nhưng mà ai giữ gìn - không ai cả, bởi vì ghế Hoàng đế còn bỏ trống (X, TT., VI, 88-90).

98-99. Người chăn dù nhai lại/ nhưng mà không hề chẻ đôi móng chân - theo Luật của Môsê trong Kinh Thánh thì những loài vật sạch, được phép ăn đó là những con vật có chân chẻ làm hai móng và thuộc loài nhai lại (Lêvi, 11: 2). Các nhà thần học Thiên Chúa giáo sử dụng hình tượng nhai lại và chẻ hai móng để suy ngẫm và phân biệt một số phạm trù cao xa, kể cả cái thiện và cái ác. Ở đây Dante muốn nói rằng Giáo hoàng La Mã vừa sạch vừa không sạch vì các Ngài có uy tín trong việc đạo nhưng không phân biệt đạo và đời, các Ngài xâm phạm đến cả những quyền của Hoàng đế, bị cám dỗ bởi những vật chất đời thường.

107. Hai mặt trời - Giáo hoàng và Hoàng đế.

109. Sau đó cái này dập tắt cái nọ - quyền Giáo hội phế bỏ quyền Hoàng đế.

115. Ở vùng sông Ađixê, sông Pô chảy qua - tức Lombardia, quê hương của hồn đang nói.

117. Phêđêrigô gặp cản trở ở đây - Hoàng đế Federigo II chống lại quyền lực Giáo hoàng và đã thất bại.

123. Đang khát khao về cuộc đời chốn ấy - khát khao cõi vĩnh hằng.

124. Đó là Guyđô đa Catxten - tức Guido da Castel được gọi là “Lômba giản dị” (Lombard le Simple).

126. Cuarađô đa Palátxô và Ghêrácđô - tức Curado da Palazzo và Gherardo.

131-132. Tôi hiểu vì sao con cháu Lêvi/ không có quyền thừa kế - theo Kinh Thánh thì các thầy Lêvi được giao chức phục dịch Lều Hội Ngộ do vậy không được quyền sở hữu đất đai (Dân số: 18-20, 25).

140. Gaia - là con gái của Gherardo.