Dante - TĨNH THỔ - Khúc 28

KHÚC XXVIII

Thiên đường mặt đất – Matenđa.

Giờ háo hức, muốn tìm hiểu đây đó

Khu rừng thiêng rập rạp và xanh tươi

Làm lóa mắt mọi người trong ngày mới.

⁴ Không chờ đợi nữa, tôi rời bờ sông

Thong thả đi vào cánh đồng và thở

Mặt đất khắp nơi ngào ngạt hương thơm.

⁷ Một làn gió nhẹ nhàng, không thay đổi

Lướt trên mặt tôi mà cứ như không

Chỉ là làn gió cực kỳ êm dịu.

¹⁰ Nó làm cho những cành lá rung rinh

Và tất cả cùng hướng về một phía

Nơi thần núi trong bóng sáng đầu tiên.

¹³ Tuy nhiên cây cối không hề cúi xuống

Để những con chim đậu trên cành cây

Vẫn sẽ tiếp tục trổ tài của chúng.

¹⁶ Và chim vui vẻ hót trong vòm lá

Chào đón thời khắc đầu tiên của ngày

Với giọng trầm trầm và theo vần điệu.

¹⁹ Âm thanh từ cành này sang cành khác

Của rừng thông trên bãi Kiátxi

Khi Sirốccô được Eolô giải thoát.

²² Cuộc dạo chơi thong thả và khá lâu

Đưa tôi đi xa vào khu rừng cổ

Đến nỗi không biết mình đang ở đâu.

²⁵ Một dòng suối nhỏ cắt ngang đường đi

Những làn sóng nhẹ đổ về mé trái

Nơi cỏ mọc dọc theo bờ suối kia.

²⁸ Nước ở đây trong suốt như pha lê

Và dường như được pha chất gì đó

Nên có thể nhìn rõ tận đáy kia.

³¹ Mặc dù dòng nước chảy trong bóng tối

Dưới bóng vĩnh hằng mà không một tia

Của mặt trời hay mặt trăng dọi tới.

³⁴ Tôi dừng chân và đứng bên bờ suối

Và đưa mắt nhìn lướt bờ bên kia

Để ngắm cây cối muôn màu muôn vẻ.

³⁷ Có một việc xuất hiện rất đột ngột

Làm đảo lộn mọi ý nghĩ của tôi

Khiến tôi kinh ngạc và tôi thán phục.

⁴⁰ Một phụ nữ cô đơn đi và hát

Vừa chọn hái hoa ở giữa muôn hoa

Con đường nàng đi cũng trang điểm đẹp.

⁴³ “Hỡi người đẹp, cầu cho ánh sáng tình

Sẽ đem đến cho nàng sự nồng nhiệt

Điều đó là bằng chứng của trái tim –

⁴⁶ Tôi nói những lời trên, rồi tiếp tục –

Mong nàng tiến lại gần dòng suối hơn

Để tôi nghe được những lời nàng hát.

⁴⁹ Nàng làm tôi nhớ Pơrôxécpina

Khi mẹ nàng mất con vì bắt cóc

Và nàng đã đánh mất tuổi xuân thì”.

⁵² Nàng quay lại như người đang khiêu vũ

Hai chân lướt trên mặt đất nhẹ nhàng

Rồi tiến về phía trước từng bước nhỏ.

⁵⁵ Và nàng đặt chân này trước chân kia

Quay lại với tôi giữa hoa vàng, tía

Mắt nhìn xuống, như trinh nữ, thẹn thò.

⁵⁸ Nàng đáp lại lời của tôi đầy đủ

Tiến lại gần, khiến giọng hát dịu dàng

Đến được tôi cùng ý nghĩa của nó.

⁶¹ Và từ khi nàng đến nơi cỏ xanh

Ướt đẫm nước của dòng sông xinh đẹp

Nàng ban cho tôi một ánh mắt nhìn.

⁶⁴ Tôi không tin rằng mắt thần Vệ Nữ

Lại có thể sáng ngời hơn thế kia

Khi bị đâm bằng mũi tên cay cú.

⁶⁷ Nàng đứng bên kia bờ suối tươi cười

Và kết những bông hoa màu sặc sỡ

Hoa không cần gieo hạt vẫn sinh sôi.

⁷⁰ Chỉ ba bước, dòng suối ngăn chúng tôi

Xưa Xécxê bắc cầu Êlétpôntô qua biển

Đã cảnh cáo tính kiêu ngạo con người.

⁷³ Lêăngđờrô chắc không thù sóng biển

Đã ngăn cách Xéttô và Abiđô

Bằng tôi ghét suối này vì nó cản.

⁷⁶ “Ngươi là mới – nàng bắt đầu cất lời –

Ta cười bởi vì nơi này được chọn

Làm cái tổ cho bất hạnh con người.

⁷⁹ Ngươi thán phục, nhưng chắc còn hoài nghi

Trí tuệ ngươi được chiếu bằng ánh sáng

Của câu thánh ca: “Người làm tôi vui”.

⁸² Ngươi đứng phía trước, đã thỉnh cầu ta

Nếu như ngươi còn muốn biết điều khác

Xin cứ hỏi ta câu hỏi bất kỳ”.

⁸⁵ Tôi nói: “Nước và tiếng động núi rừng

Người ta nói trước đây đều trái ngược

Điều này làm cho tôi vẫn băn khoăn”.

⁸⁸ Nàng đáp: “Ta sẽ nói ra ngọn nguồn

Điều mà đã làm cho ngươi kinh ngạc

Và xua mây mù làm ngươi tổn thương.

⁹¹ Đấng tối thượng chỉ một mình thích thú

Cho con người cái tốt, cho nơi này

Ngưỡng cửa về nơi bình yên vĩnh cửu.

⁹⁴ Do lỗi lầm, không ở lâu đây được

Do lỗi lầm, họ đã đổi tiếng cười

Và niềm vui thành tiếng khóc dằn vặt.

⁹⁷ Từ dưới thấp hình thành sự hỗn loạn

Sinh ra hơi từ nước, từ đất đai

Rồi tùy vào khả năng, theo cơn nóng.

¹⁰⁰ Nên không gây phiền muộn cho con người

Núi vươn cao để chúng không tới được

Trên cái cửa, nơi các ngươi đi vào.

¹⁰³ Không khí xoay thành vòng tròn tất cả

Và do vòm trời thứ nhất cuốn đi

Trừ khi vòng ấy có chỗ bị xé.

¹⁰⁶ Ở độ cao này tất cả tự do

Vòng quay của nó làm nghiêng cây cối

Vang ra tiếng động của khu rừng già.

¹⁰⁹ Cây cối bị sức đó tác động vào

Góp phần mình, tạo thêm sức cho nó

Rồi quay vòng và lan tỏa ra xa.

¹¹² Và đất, sẽ theo đặc tính của nó

Và do trời, sẽ hấp thụ, sinh ra

Các loại cỏ cây muôn hình muôn vẻ.

¹¹⁵ Có thể sẽ không có gì kinh ngạc

Khi hiểu điều này, và cây ở đây

Cứ thế mọc lên, không cần gieo hạt.

¹¹⁸ Cần biết rằng ở cánh đồng kỳ diệu

Có đủ mầm mống tất cả mọi loài

Quả ở đây không hái như dưới ấy.

¹²¹ Nước ngươi thấy, không chảy ra từ đâu

Mà do hơi nước lạnh tụ hội lại

Thành một dòng sông khi cạn khi đầy.

¹²⁴ Nước chảy ra từ giếng chứa vĩnh hằng

Tất cả tùy thuộc vào ý của Chúa

Dòng chảy này mở rộng cả hai bên.

¹²⁷ Hai dòng nước ở đây: hai chức năng

Một – tước bỏ mọi ký ức về tội ác

Hai – cho trí nhớ hồi sinh mọi tốt lành.

¹³⁰ Một là Lêtê, hai là Ơnôê

Nhưng cần nhớ vấn đề là ở chỗ

Cần phải nếm cả hai dòng nước này.

¹³³ Nếm nước này là sung sướng tột cùng

Mà có thể, ngươi đã xua cơn khát

Bằng những lời đã nghe, ta rất mừng.

¹³⁶ Để nhận được câu kết luận làm quà

Ta không hứa hẹn, nhưng không vì thế

Mà món quà này ý nghĩa ít đi.

¹³⁹ Các nhà thơ xưa vẫn thường ngợi ca

Thế kỷ vàng và cuộc đời hạnh phúc

Ở Thi Sơn chắc họ mơ nơi này.

¹⁴² Đây là gốc của con người vô tội

Mùa xuân vĩnh viễn của mọi trái cây

Là rượu ngọt mà người xưa ca ngợi”.

¹⁴⁵ Tôi quay về hai nhà thơ của tôi

Dù căng thẳng nhưng thấy họ cười mỉm

Khi họ nghe được những lời cuối này.

¹⁴⁸Và tôi nhìn theo cô nương duyên dáng.

KHÚC XXVIII

2. Khu rừng thiêng - tức Thiên đường mặt đất.

20. Rừng thông trên bãi Kiátxi - Chiassi, rừng thông bên bờ biển Adriatico, phía nam Ravenna. Vùng này có tên là Chiassi, hoặc Classe (từ tiếng Latinh classis - đội tàu) bởi vì ở đây có cảng biển (Portus Classis) của Ravenna.

21. Khi Sirốccô được Eolô giải thoát - Eolo là vua gió, giữ chúng ở trong hang và thả ra theo ý mình. Scilocco là gió đông nam.

25. Một dòng suối nhỏ cắt ngang đường đi - đây là Lete (các câu 121-132).

40. Một phụ nữ cô đơn đi và hát - đây là Matelda, dần rõ hơn về sau này.

49. Nàng làm tôi nhớ Pơrôxécpina - Proserpina, con gái của Cerere và Giove, bị vua âm phủ Plutone bắt cóc khi nàng đang hái hoa trên đồng (M., V, 385-401).

64-66. Thần vệ nữ/ Khi bị đâm bằng mũi tên - Thần Vệ Nữ cháy lên tình yêu đối với Adonis khi con trai Cupid tuyệt vọng đâm mũi tên vào ngực nàng (M., X, 525-532).

71. Xưa Xécxê bắc cầu Êlétpôntô qua biển - Năm 480 tr. CN, vua Ba Tư là Serse bắc cầu nối bằng thuyền là Elesponto để đưa quân sang đánh Hy Lạp. Bị thất bại, ông ta bỏ chạy về trên một chiếc thuyền đánh cá.

73. Lêăngđờrô chắc không thù sóng biển - Leandro, chàng trai người Hy Lạp ở Abido - bờ phía châu Á, đêm đêm bơi thuyền qua eo biển Hellespont (Dardanelles) để đến Serto - bờ phía châu Âu, để gặp người yêu Ero.

78. Làm cái tổ cho bất hạnh con người - nghĩa là chốn Thiên đường mặt đất đã vĩnh viễn đánh mất đối với loài người.

81. Người làm tôi vui - câu này trong nguyên bản: “Delectasti” bằng  tiếng Latinh, có nghĩa: “Người làm vui (cho tôi, bằng tạo vật của Người)”. Matelda muốn nói rằng nàng vui mừng trước vẻ đẹp của Thiên đường mặt đất.

82. Ngươi đứng phía trước - nghĩa là Dante đứng gần Matelda hơn so với hai người đi cùng là Virgilio và Stazio (các câu 145-147).

85-87. Dante nhớ lại những lời mà Stazio đã nói (X, TT., XXI, 46-54) và tỏ ra ngạc nhiên khi thấy có nước và có gió ở Thiên đường mặt đất.

94-96. Do lỗi lầm - ý nói đến lỗi lầm của Adam và Eva.

97-108. Theo “Vật lý” của Aristotle thì “hơi ẩm” sinh ra nước mưa trong không khí, còn “hơi nóng” - sinh ra gió. Matelda giải thích rằng chỉ ở phía dưới cổng vào Tĩnh thổ là có hơi nước bốc hơi từ nước và từ đất dưới tác động của ánh mặt trời. Còn ở trên tầng cao của Thiên đường mặt đất thì không còn những cơn gió vô trật tự nữa. Ở đây chỉ cảm thấy sự hoàn lưu đều đặn của không khí từ đông sang tây làm chuyển động tinh cầu thứ nhất, nghĩa là bầu trời thứ chín, hoặc là Động lực đầu tiên, dẫn đến chuyển động của tám bầu trời khác trong đó.

127-133. Hai dòng nước ở đây - một là Letè, tước bỏ mọi ký ức về tội ác. Hai là Eünoè, cho trí nhớ hồi sinh mọi tốt lành.

Dante - TĨNH THỔ - Khúc 27

KHÚC XXVII

Tầng thứ bảy (kết thúc) – Vào Thiên đường mặt đất.

Mặt trời chiếu những tia nắng đầu tiên

Xuống nơi huyết Đấng sáng tạo đã đổ

Sông Ibêrô chảy dưới chòm Thiên Bình.

⁴ Nước sông Hằng hâm nóng giữa ban ngày

Trời đã xế chiều, một ngày sắp hết

Khi thiên thần hiện ra trước chúng tôi.

⁷ Thiên thần đứng bên ngọn lửa, và ca:

“Sung sướng thay những trái tim trong sạch!”

Bằng một giọng ngân vang hơn chúng ta.

¹⁰ “Hỡi các linh hồn thánh, giờ phải đi

Qua lửa đốt; hãy đi vào trong lửa

Và hãy nghe tiếng hát từ bờ kia”.

¹³ Thần nói với chúng tôi những lời đó

Nghe những lời kia, tôi giống như người

Sắp sửa bị người ta chôn xuống hố.

¹⁶ Tôi giơ bàn tay nắm ra phía trước

Nhìn ngọn lửa, trong trí nhớ hiện về

Những con người bị thiêu trong lửa đốt.

¹⁹ Người hướng dẫn tốt bụng quay sang tôi

“Hãy bước lên, hỡi con trai yêu quí

Không phải cái chết, chỉ cực hình thôi.

²² Hãy nhớ lại, nhớ lại, ta đã nói

Khi con ngồi trên quái vật Giêriôn

Làm gì đây, khi đã gần đến Chúa?

²⁵ Hãy tin rằng dù con có ở lại

Cả nghìn năm trong những ngọn lửa này

Không sợi tóc nào của con bị cháy.

²⁸ Hãy đến gần lửa và làm phép thử

Nếu như con sợ ta đánh lừa con

Dùng tay dí mép áo khoác vào lửa.

³¹ Hãy bỏ lại, bỏ lại mọi sợ hãi

Quay vào lửa, bước một cách tự tin”

Nhưng mà lý trí của tôi chống lại.

³⁴ Nhìn thấy tôi vẫn đứng và sững sờ

Thầy nói, hơi bối rối: “Con trai ạ

Bức tường giữa con và Bêatờrítsê”.

³⁷ Giống như khi Piramô nghe thấy

Tên nàng Títxbê liền mở mắt nhìn

Khi cây dâu đã nhuốm đỏ màu máu.

⁴⁰ Cũng vậy, khi sự ngang bướng dịu đi

Tôi nhìn sang thầy tôi, cái tên đó

Trong đầu tôi luôn gợi những ước mơ.

⁴³ Người lắc đầu và hỏi tôi: “Thế nào

Ta đợi gì ở đây?”, rồi cười mỉm

Như người dỗ đứa bé bằng quả đào.

⁴⁶ Sau đó Thầy nhảy vào lửa trước tôi

Và đề nghị Xtaxiô nhảy cuối

Dù lâu nay vẫn đi giữa hai người.

⁴⁹ Khi vào lửa, tôi muốn được nhảy vào

Bình thủy tinh đang sôi để được mát

Vì ngọn lửa mới dữ dội làm sao.

⁵² Để cho tôi trở nên can đảm hơn

Thầy luôn nói về cô nương yêu dấu:

“Dường như ta đã thấy đôi mắt nàng”.

⁵⁵ Một giọng hát xuyên qua những ngọn lửa

Hướng dẫn chúng tôi đi về phía này

Chúng tôi ra nơi có những bậc đá.

⁵⁸ Trong ánh sáng nơi này, giọng lại hát:

“Hãy đến, người được ân sủng của Cha”

Ánh sáng quá mức làm tôi lóa mắt.

⁶¹ Rồi tiếp tục: “Mặt trời đi, đêm đến

Nhưng chớ dừng lại, xin hãy vội vàng

Một khi phía tây còn chưa tối hẳn”.

⁶⁴ Giữa hai vách đá, con đường chúng tôi

Đi thẳng lên, khiến tôi không còn chặn

Những tia nắng cuối cùng của mặt trời.

⁶⁷ Nhưng chỉ vừa đi được mấy bậc thôi

Thì bóng tối buông, chúng tôi cảm thấy

Mặt trời lặn phía sau lưng chúng tôi.

⁷⁰ Trước khi không gian và đường chân trời

Cùng vạn vật có một màu duy nhất

Bóng tối bao trùm lên khắp mọi nơi.

⁷³ Chúng tôi đã kịp lấy bậc làm giường

Bởi bóng đêm đã lấy đi tất cả

Sức lực và niềm thích thú đi lên.

⁷⁶ Giống như những chú dê trên đỉnh núi

Rất vội vàng, khi chưa được ăn no

Giờ lặng lẽ, đứng yên để nhai lại.

⁷⁹ Người mục đồng lặng lẽ dưới bóng cây

Tựa cây gậy giữa khi trời oi nóng

Và đứng yên canh cho chúng nghỉ ngơi.

⁸² Hay người chăn cừu xa mái nhà tranh

Cùng với bầy cừu trong đêm yên tĩnh

Canh cho chúng khỏi thú dữ tấn công.

⁸⁵ Thì ba chúng tôi cũng giống như thế

Tôi như con dê, còn họ - người chăn

Phía hai bên sườn là những vách đá.

⁸⁸ Từ đó khoảng trời nhìn được rất bé

Nhưng qua đó tôi thấy các vì sao

To hơn và lấp lánh hơn thường lệ.

⁹¹ Trong khi ngắm nhìn và đang suy ngẫm

Giấc ngủ bao trùm lấy tôi, và thường

Giấc mơ báo trước việc gì sẽ đến.

⁹⁴ Giờ này, theo tôi nghĩ, ở phía đông

Sao kim bắt đầu chiếu trên đỉnh núi

Thứ ánh sáng mà tình yêu ngập tràn.

⁹⁷ Tôi mơ thấy một phu nhân trẻ đẹp

Đang đi một mình giữa cánh đồng hoa

Nàng vừa hái hoa vừa cất tiếng hát:

¹⁰⁰ “Ai muốn biết tên tôi thì sẽ biết

Tôi là Lia, tôi đi khắp nơi

Kết những vòng hoa với bàn tay đẹp.

¹⁰³ Tôi soi gương, tìm niềm vui nho nhỏ

Nhưng Raken, em gái, thì suốt ngày

Chẳng bao giờ rời gương của mình cả.

¹⁰⁶ Em thích ngắm đôi mắt đẹp của mình

Còn tôi thích dùng đôi tay trang điểm

Em tôi thích ngắm, còn tôi thích làm”.

¹⁰⁹ Những tia nắng bình minh đã tỏa ra

Và khách hành hương càng thấy dễ chịu

Khi càng gần hơn con đường về nhà.

¹¹² Bóng tối đã tan biến khắp mọi nơi

Giấc mơ tôi cũng tan, và tôi thấy

Hai người thầy đã đứng dậy lúc nào.

¹¹⁵ “Trái quả ngọt ngào giữa bao lá cành

Mà con người bận tâm đi tìm kiếm

Hôm nay làm no cơn đói của con”.

¹¹⁸ Viếcghiliô nói với tôi lời đó

Và chưa bao giờ có một món quà

Lại làm tôi vui thích đến như thế.

¹²¹ Vậy là khát khao nối tiếp khát khao

Được lên cao, dường như có đôi cánh

Cùng bước chân, để tôi bay lên cao.

¹²⁴ Thế là chúng tôi đã đến bậc cuối

Sau khi tất cả bậc đã đi qua

Viếcghiliô nhìn mắt tôi nói:

¹²⁷ “Con đã nhìn thấy ngọn lửa nhất thời

Và ngọn lửa vĩnh hằng, con đã tới

Một nơi mà ta cũng thấy rối bời.

¹³⁰ Ta dẫn con bằng trí tuệ, hiểu biết

Từ nay cứ việc làm theo ý con

Con đã đi qua những con đường hẹp.

¹³³ Hãy nhìn mặt trời chiếu trên trán con

Nhìn cỏ, nhìn hoa và nhìn cây cối

Ở đây đất đai cũng tự nó sinh.

¹³⁶ Rồi sẽ đến, đôi mắt đẹp, vui vẻ

Từng khóc yêu cầu ta đến với con

Con hãy ngồi, hay đi lại đây đó.

¹³⁹ Đừng chờ ta, giờ suy xét của con

Là tự do, thẳng thắn và lành mạnh

Không làm theo nó sẽ là sai lầm

¹⁴² Ta đặt lên vòng hoa và vương miện”.

KHÚC XXVII

1-5. Nghĩa của đoạn thơ này - ngọn núi nơi Tĩnh thổ đang gần về đêm, mặt trời đang xuống, rót những tia nắng đầu tiên xuống Jerusalem. Lúc này ở Tây Ban Nha đang nửa đêm, sông Ibero chảy dưới chòm Thiên bình (Libra), còn ở sông Hằng đang giữa ngày.

8. Sung sướng thay những trái tim trong sạch - câu này trong nguyên bản “Beati mundo corde” bằng tiếng Latinh.

23. Quái vật Giêriôn – (X, ĐN., XVII, 2-27, 79).

37-39. Chàng trai Piramo khi thấy chiếc khăn của người yêu Tisbe vấy máu, nghĩ rằng cô đã bị sư tử ăn thịt, bèn rút gươm tự tử. Khi cô gái trở lại, nghe người yêu gọi tên mình, Piramo mở mắt nhìn Tisbe lần cuối rồi tắt thở. Tisbe cũng tự vẫn. Cây dâu nhuốm đỏ máu của hai người yêu nhau (M., IV, 55-166).

59. Hãy đến, người được ân sủng của Cha - câu này trong nguyên bản: “Venite, benedicti Patris mei!” bằng tiếng Latinh, trích từ một câu trong Phúc Âm Mathiơ: “Hỡi các người được Cha ban phước, hãy đến nhận lấy nước thiên đàng đã dành sẵn cho các người từ thuở khai thiên lập địa”. Đây là lời Giêsu nói với những con chiên đứng ở phía bên phải trong cuộc Phán xét chung (Mathiơ, XXV, 34).

101. Tôi là Lia - là biểu tượng của cuộc sống hành động, tiền thân của Matelda mà Dante sẽ gặp ở Thiên đường mặt đất.

104. Raken/ thích ngắm đôi mắt đẹp của mình - Rachel, biểu tượng của sự suy niệm nhập định, tiền thân của Bêatờrítsê.

115. Trái quả ngọt ngào giữa bao lá cành - nghĩa là niềm hạnh phúc thực sự.

142. Ta đặt lên vòng hoa và vương miện - nghĩa là từ đây Dante có quyền tất cả đối với mình.

Dante - TĨNH THỔ - Khúc 26

KHÚC XXVI

Tầng thứ bảy (tiếp theo) - Những kẻ dâm đãng và quan hệ tình dục trái với qui luật tự nhiên.

Khi chúng tôi theo mép núi đi lên

Theo sát nhau, thỉnh thoảng thầy lại bảo:

“Hãy nhớ những gì ta lưu ý con”.

⁴ Mặt trời chiếu vào bờ vai phải tôi

Những tia nắng mặt trời làm biến đổi

Bầu trời xanh thành trắng cả phía tây.

⁷ Và tôi đi với cái bóng của mình

Làm cho ngọn lửa hiện nhiều màu đỏ

Nhiều linh hồn đang đi thấy ngạc nhiên.

¹⁰ Những lời họ nói mà tôi nghe được

Khi một hồn nói với những hồn kia:

“Người kia hình như vẫn còn có xác”.

¹³ Rồi một số hồn tiến lại gần tôi

Đến mức có thể được, bằng cách giữ

Không quá xa, để ngọn lửa vẫn thiêu.

¹⁶ “Hỡi cái người không phải vì chậm chạp

Mà vì lễ phép, đi sau hai người

Hãy trả lời cho kẻ nóng và khát.

¹⁹ Câu trả lời không chỉ tôi cần biết

Mà tất cả ở đây đều rất cần

Hơn người Ấn, người Êtiôpi cần nước.

²² Tại vì sao người giống như bức tường

Che mặt trời, như chưa bị mắc lưới

Của Thần chết?” - Lời của một linh hồn

²⁵ Đã hỏi tôi như thế, và có lẽ

Tôi đã trả lời, nhưng ngay lúc này

Có một điều làm tôi phải chú ý.

²⁸ Ở giữa con đường lửa đang cháy đó

Có một toán khác tới trước toán này

Tôi nhìn họ và băn khoăn suy nghĩ.

³¹ Cả hai phía, mọi linh hồn đều vội

Hồn này hồn kia hôn nhau không ngừng

Họ vui nhờ cuộc gặp mặt ngắn ngủi.

³⁴ Giống như những con kiến, khi gặp nhau

Thì con này vào con kia chạm mũi

Để hỏi đường và hỏi việc tìm mồi.

³⁷ Ngay sau khi cuộc gặp kia kết thúc

Bước chân đầu tiên chia rẽ hai đoàn

Thì họ lại phản đối nhau kịch liệt.

⁴⁰ Tốp mới kêu: “Xốtđôma và Gômôra”

Tốp cũ: “Paxiphe chui vào bụng bò cái

Để con bò mộng chạy tới giở trò”.

⁴³ Rồi giống như những con sếu, khi rời

Con về Riphê, con về sa mạc

Con tránh băng giá, con tránh mặt trời.

⁴⁶ Một toán ra đi, toán khác lại đến

Vừa khóc vừa tiếp tục bài tụng ca

Và hét lên những gì họ yêu mến.

⁴⁹ Họ tiến lại gần tôi, giống như trước

Những linh hồn đã từng khẩn nài tôi

Vẻ sẵn sàng nghe hiện trên gương mặt.

⁵² Đã hai lần nhìn thấy họ khát khao

Tôi nói: “Hỡi các linh hồn chắc chắn

Đến chốn bình yên, chẳng trước thì sau.

⁵⁵ Thân xác tôi không bỏ lại dưới ấy

Mà tất cả đều được mang lên đây

Với máu và cả với các khớp nối.

⁵⁸ Tôi đi lên đây để không còn mù

Phu nhân trên đó cho tôi ân huệ

Mang thân xác trần lên thế giới này.

⁶¹ Cầu mong cho các người sớm thỏa mãn

Và cầu Trời sẽ đón tiếp các người

Nơi Tình yêu rộng vòng tay chào đón!

⁶⁴ Hãy nói với tôi các người là ai

Để tôi sẽ ghi vào trong tác phẩm

Cả đám đông vừa đi khỏi các người”.

⁶⁷ Như dân miền núi lần đầu ra tỉnh

Quê mùa và hoang dã, họ nhìn quanh

Hết sức ngạc nhiên và rồi im lặng.

⁷⁰ Tất cả đều tỏ ra vẻ bối rối

Nhưng khi trút bỏ được sự ngạc nhiên

Những tấm lòng cao quý điềm tĩnh lại.

⁷³ Linh hồn đã hỏi tôi, lại tiếp tục

“Sung sướng thay người được đến nơi này

Học hỏi kinh nghiệm để biết cách chết!

⁷⁶ Đám đông đi bên kia bị xúc phạm

Như Xêda từng bị gán cái danh

“Hoàng hậu” trong ngày lễ mừng chiến thắng.

⁷⁹ Họ vừa đi vừa kêu: “Xôđôma”

Để lên án mình như ngươi nghe thấy

Thêm vào lửa cháy sự xấu hổ kia.

⁸² Lưỡng tính là tội lỗi của chúng tôi

Chạy theo nỗi khát thèm như thú vật

Mà quên đi qui tắc của con người.

⁸⁵ Cho nên khi rời nhau, cảm thấy nhục

Chúng tôi phải kêu tên người đàn bà

Đã thành thú trong bộ da con vật.

⁸⁸ Tội phạm của chúng tôi, ngươi đã biết

Còn xướng tên thì không còn thì giờ

Mà quả thật, tôi cũng không nhớ hết.

⁹¹ Riêng tôi có thể làm ngươi hài lòng

Tôi là Guyđô Guyniđenli, đã chuộc tội

Trước khi chết đã hối hận thực tâm”.

⁹⁴ Giống hai đứa con trai tìm thấy mẹ

Trong cơn thịnh nộ của Liguốcđô

Tôi cũng thế, dù không làm ra vẻ

⁹⁷ Khi nghe tên người tôi gọi là cha

Của tôi và những người hơn tôi nữa

Có những vần thơ tình yêu ngọt ngào.

¹⁰⁰ Tôi không nói, không nghe, chỉ tư lự

Tôi bước đi và ngắm ông rất lâu

Nhưng không dám lại gần vì sợ lửa.

¹⁰³ Khi thị giác của tôi đã thỏa mãn

Tôi vồn vã đề nghị giúp đỡ ông

Với một lòng tin trong lời cầu nguyện.

¹⁰⁶ Ông nói với tôi: “Ngươi đã để lại

Cho tôi ấn tượng, mà sông Lêtê

Cũng không thể xóa hay làm mờ nổi.

¹⁰⁹ Nhưng với những lời chan chứa tình người

Tại vì đâu mà cái nhìn, giọng nói

Của ngươi lại đầy thương mến với tôi?”

¹¹² Tôi đáp: “Chính những câu thơ của người

Chừng nào lối nói mới còn tồn tại

Sẽ còn làm dòng mực đó tuyệt vời”.

¹¹⁵ “Người anh em, người mà tôi đang chỉ

(Ông dùng tay chỉ một kẻ đang thiêu)

Là một bậc thầy của tiếng mẹ đẻ.

¹¹⁸ Về văn xuôi và về thơ tình yêu

Anh rất giỏi, mặc cho bọn ngốc nói

Chúng tưởng giỏi hơn người Lêmôxi.

¹²¹ Họ theo thời thượng hơn là sự thật

Dựa vào đó để đưa ra ý mình

Trước khi nghe lẽ phải và sự thật.

¹²⁴ Người xưa từng tôn vinh Guittônê

Rồi truyền từ miệng này qua miệng khác

Để cuối cùng sự thật mới rõ ra.

¹²⁷ Bây giờ nếu ngươi có đặc quyền lớn

Thì tu viện ngươi được phép đi vào

Ở đó Giêsu là tu viện trưởng.

¹³⁰ Vì tôi, với Đức Chúa Cha hãy nói

Tất cả những gì cần đến ở đây

Nơi chúng tôi không còn quyền phạm tội”.

¹³³ Chắc là muốn nhường chỗ cho người khác

Đang đứng gần, hồn biến vào lửa thiêu

Như một con cá lao xuống đáy nước.

¹³⁶ Tôi tới linh hồn Guyđô vừa chỉ

Và nói rằng: “Tôi muốn biết tên ông

Người mà trong đời có một vị trí”.

¹³⁹ Ông trả lời rất thành thật với tôi:

“Lời chào hỏi của người tôi rất thích

Khiến tôi không muốn giấu diếm gì người.

¹⁴² Tôi là Ácnô, vừa khóc vừa hát

Tôi khổ vì sự điên rồ ngày xưa

Nhưng sung sướng vì niềm vui phía trước.

¹⁴⁵ Với quyền lực được trao, tôi xin người

Khi lên đến bậc thang cao nhất đó

Hãy nhớ về nỗi đau khổ của tôi”.

¹⁴⁸ Nói xong linh hồn biến ngay vào lửa.

KHÚC XXVI

24. Lời của một linh hồn - đây là Guido Guinizzelli (câu 92).

40. Soddoma và Gomorra - hai thành phố trong Kinh Thánh bị Chúa Trời hủy diệt bằng mưa diêm sinh và lửa vì tội quan hệ yêu đương trái với tự nhiên của dân chúng, tức phạm tội kê gian (sodomy). “Đức Chúa làm mưa diêm sinh và lửa từ trời xuống Xơ-đôm và Gô-mô-ra. Người phá đổ các thành ấy và cả Vùng, cùng với toàn thể dân cư các thành ấy và cây cỏ trên đất. Bà vợ ông Lót ngoái lại đằng sau và hóa thành cột muối” (Sáng Thế Ký, XIX, 24-26).

41. Paxiphe chui vào bụng bò cái - Pasifae, vợ của Minosse, vua của đảo Creti, hôn phối với một con bò đực sinh ra quái vật Minotauro (X, ĐN., XII, 12-13).

44. Con về Riphê, con về sa mạc - Rife, những ngọn núi ở phương bắc, sa mạc - châu Phi.

59. Phu nhân trên đó – chỉ Đức Mẹ Maria (X, ĐN., II, 94-99).

77-78. Xêda bị gán danh Hoàng hậu - Cesare phạm tội kê gian (sodomia), nghĩa là quan hệ tình dục phi tự nhiên (qua đường hậu môn) với Nicomede vua Bitinia vì thế mà bị gán danh “Hoàng hậu” trong lễ mừng chiến thắng quân Gaules.

82. Lưỡng tính là tội lỗi của chúng tôi - từ “ermafrodito” trong nguyên bản tiếng Ý, trong các bản tiếng Anh có nơi dịch là “other sex”, có nơi là “hermaphrodite”, bản tiếng Nga là “гермафродит”.

92. Tôi là Guyđô Guyniđenli - Guido Guinizzelli, nhà thơ người Bologna theo trường phái bác học, nhà thơ đàn anh gần gũi với phong cách "doice stil nuovo" của Dante (X, TT., XXII, 109-114).

94. Giống hai đứa con trai tìm thấy mẹ/ Trong cơn thịnh nộ của Liguốcđô - Ligurgo, vua Nemea, giao con trai nhỏ cho Isfile trông giữ. Cô này, để chỉ đường cho bảy vua Hy Lạp trên đường đi đánh Têbê, đến giếng nước Langia, đã tạm để cậu bé ngồi chơi trên thảm cỏ. Cậu bé bị rắn cắn chết. Ligurgo nổi giận đòi giết Isfile nhưng ngay lúc này hai con trai của Isfile nhận ra mẹ mình và chạy đến ôm chầm lấy mẹ. Dante muốn nói rằng ông cũng muốn chạy đến ôm chầm lấy Guido Guinizzelli như hai đứa con trai tìm thấy mẹ kia, dù không làm ra vẻ.

107. Sông Lete - con sông do Dante tưởng tượng ra.

113. Chừng nào lối nói mới còn tồn tại - nghĩa là lối thơ mới xuất hiện đầu thế kỷ XIII.

114. Người anh em, người mà tôi đang chỉ - đây là Arnaut Danien (câu 142), nhà thơ Ý viết bằng tiếng provencal.

120. Người Lêmôxi - nhà thơ Giraut de Borneil người Lemosì (Limousin).

124. Người xưa từng tôn vinh Guittônê - tức Guittone del Viva di Arezzo, nhà thơ chủ soái trường phái thơ bác học (provencal) ở Toscana (X, TT., XXIV, 55-56).

140-147. Arnaut Danien trả lời Dante bằng tiếng provencal trong nguyên bản:

¹⁴⁰ “Tan m’abellis vostre cortes deman,

qu’ieu no me puesc ni voill a vos cobrire.

^{142 “}Ieu sui Arnaut, que plor e vau cantan;
consiros vei la passada folor,
e vei jausen lo joi qu’ esper, denan.

¹⁴⁵Ara vos prec, per aquella valor
que vos guida al som de l’ escalina,
sovenha vos a temps de ma dolor”.